Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Wybranezagadnieniazzakresuhistoriispołecznej
rzystnegowywozudoPrusinaciągnęlispekulantówtutejszychwtamte
strony.
To,cosięprzyczyniłodowzrostumajętnościwiejskich,zadałocios
śmiertelnymiasteczkompogranicznempolskiem.Troszkęhandlu,któ-
rybysięmożeirozwinął,musiałoupaść,skoroobywateleziemscydla
wywózkiwyjeżdżalizagranicę,botamzakupowaliizakupująwszel-
kiedomoweigospodarczepotrzeby,czytotowaryłokciowelubkolo-
nialne,czyteżwyrobyfabryczneirękodzielnicze.Cłoniewstrzymuje
wtemnikogo,boodczegożgłowanakarku,przyjacieleodkieliszka,
awreszcieisakiewkawkieszeni!CałepograniczePolskiorzewpruskie
pługinasze,ostrzykosy,tytoniaminaszemipuszczaswojepieniądze
zdymemdonieba,naszemiupijaćwinami,porteramiirumami,wna-
szezgrywasiękarty,naszemizbytkujejedwabiami,nawetnaszymosła-
dzasobieżyciecukrem.Rzemieślnikwpogranicznychmiasteczkach
nieutrzymasiężadnąmiarą,gdyżniemożepójśćwzawodyzpruskim
handlemfabrycznym,azresztąniktsięoniegoniespyta,boprzywykł
dozagranicy.Żydziprzemycarzecodziśzarobią,totracąjutroprzypo-
imce,atakowocłokupodniesieniuprzemysłuwkrajachRosyipodno-
sitylkomiastazagranicznesąsiednieipodniosłobyjejeszczebardziej,
gdybypieniądzrosyjskilepszymiałkursidochodzenieswejnależytości
cudzoziemcomnietylebyłoutrudnione.Cosięzaśpodnosiniezawod-
nie,tootomoralnyupadekpograniczaprzezomylanieprawa,przekup-
stwo,wykrętyiwszelkieinnematactwajawnejitajnejprzemycarskiej
sztuki;zagnieżdżasięzłodziejstwoipobudzazuchwałośćnawetdo
zabójstwa.Tosiędziejewsparkach,pomiędzytwemipalcami,szanow-
nyolbrzymie.
Nakomorzeuskromiłemsiękrótko.Trzebatobowiemprzyznać,
żewchóddoPolski:niemaszjużdawnejlękliwościiścisłości,lada
kartkawystarczadowylegitymowaniasię.Nakomorzesamejwzorowy
wkażdymwzględziewidziałemporządek,czystośćwewszystkim,co
tymbardziejmięuderzyło,gdyżbędącnabiurzepocztowym,widzia-
łemnieład,jakisobiewyobrazićtrudno,adotegoczasuniepojmuję,
jakimsiętodziejecudem,żewtymnieładzieledwolistówginie.
Jechałemnawieś,awiózłmnieprzypadkowoczłowieksłużący
uurzędnikagranicznego.Wdawszysięznimwrozmowę,dowiedzia-