Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Adresaciprzepisówprawa
33
przepisówprawauznająoniosobyfizyczneiprawne,anieorganypaństwastosujące
przymus.Właśniecipierwsiwymienieniadresacisątraktowanijakonadresacipier-
wotni”53.To,żeadresacipierwotniczasamipostępująniezgodniezregułamiprawa
iżewładczoingerująwówczasorganypaństwa,uważanejestzazjawiskozdziedziny
patologiiżyciaspołecznego.Piszesię,żeprzypadkianormalneto,kiedytrzebaposłu-
giwaćsięsiłąnwceluobronyprawaprzedbezprawiem”54.Organypaństwa,którym
przypadaturolawtórna,sąnazywanenadresatamiwtórnymi”,ponieważnapodsta-
wieprzepisówprawamogąonewydawaćswedecyzjedopierowtychprzypadkach,
gdyadresacipierwotniniezastosująsiędoregułwyznaczającychimnależnysposób
postępowania.
Spoglądającnaobydwasposobyargumentacji,widzimywyraźnie,jakodprzyjętych
założeńzależyto,ktozostanienazwanyadresatempierwotnym,aktoadresatem
wtórnym,tensambowiempodmiotprawa,któryprzezjednychjestrozumianyjako
adresatpierwotny,przezinnych-jakoadresatwtórny.
Zproblematykąadresatówprzepisówprawanieodłączniezwiązanyjestproblempoj-
mowaniapodmiotowościprawnej.Podmiotowośćprawnapowszechniejestutożsa-
mianazezdolnościądoposiadaniauprawnieńiobowiązków,czasemdodatkowoze
zdolnościądoponoszeniaodpowiedzialności.Podstawowymwyrazempodmioto-
wościprawnejjestnadawanieludziomprzezprzepisyprawastatusuosobyfizycznej,
arozmaitymtworomorganizacyjnymstatusuosobyprawnej55.Wliteraturzeteore-
tycznoprawnejpodkreślasięto,żeuzyskanielubpozbawieniestatusupodmiotupra-
wajestuzależnioneoddecyzjiprawodawcy(tzw.konwencjonalnycharakterstatusu
podmiotuprawa)56.Wkażdymprzypadkubędzietouzależnioneodjegoprzekonań
iocen.Ponadtowątpliwościbudzito,czypodmiotowośćprawnajestwspólnąka-
tegoriądlacałegosystemuprawa,czyraczejproblempodmiotowościnależyanali-
zowaćzpunktuwidzeniakonkretnejgałęziprawalubtypustosunkówprawnych
57.
Problematykapodmiotowościprawnejjestszerokodyskutowanawewspółczesnym
prawoznawstwie.Zjednejstronypodnoszonyjestproblemstatusuprawnegozwie-
rząt,wtymtych,októrychponadwszelkąwątpliwośćwiadomo,żeposiadającechy
wymienianejakopodstawaprzypisywaniaczłowiekowiszczególnegostatusumo-
ralnego(zdolnośćdoodczuwaniabóluiemocji,świadomegoprzeżywaniaświata,
posługiwaniasięnarzędziamiorazwytwarzaniaich,atakżerozmaitychformko-
munikacjietc.)58.Zdrugiejstrony,wyzwaniemdlaprawodawcywXXIw.stajesię
53Por.m.in.A.Merkel,JuristischeEncyclopädie,Berlin-Leipzig1885,s.34-35;E.R.Bierling,Juristis-
chePrinzipienlehtre,Bd.1,Freiburgi.B.1894,s.133in.
54L.Petrażycki,Teoriaprawaipaństwawzwiązkuzteoriąmoralności,t.2,Warszawa1960,s.302-303.
55T.Pietrzykowski,Podmiotowośćprawna–ujęcieteoretyczne,w:Oczymmówiąprawnicymówiąc
opodmiotowości,red.A.Bielska-Brodziak,Katowice2015,s.15-16.
56Ibidem,s.16.
57Por.T.Pietrzykowski,Ludzkie,niezbytludzkie.EsejopodmiotowościprawnejiwyzwaniachXXIwieku,
Katowice2016,s.20.
58Por.T.Pietrzykowski,Podmiotowośćprawna...,s.27-28.
