Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Rodzajeprzepisówprawa
35
Przepisyiurisdispositivipozostawiająpodmiotomprawaswobodękształtowania
własnegozachowaniaiwzajemnychstosunków.Znajdująonezastosowaniedopiero
wówczas,gdydanypodmiotalbostronystosunkuprawnegosameczegośwdanym
zakresieniepostanowiłylubichpostanowieniamajątylkoczęściowycharakter,apo-
nadtokiedystronywdanejkwestii,nawetjużpozawarciuumowy,wdrodzeporozu-
mienianiezdołałyosiągnąćzgody.
Otoprzykładprzepisuocharakterzeiurisdispositivi:nWbrakuodmiennejumowy
przyjmującemuzamówienienależysięwynagrodzeniewchwilioddaniadzieła”62.
Pierwszeństwoznajdujątuzgodneoświadczeniawolistron,któremajądlastron
mocwiążącą,przepisydyspozytywnezaśstosowanesądopierowtedy,gdybrakwoli
stron,gdystronycodoczegośwmomenciezawarciaumowysięnieporozumiały,
aipojejzawarciuniedoszłydoporozumienia.Wprzypadkusporunależywydać
jakieśrozstrzygnięcie,jakąśdecyzję,alejejpodstawąniebędzieprzecieżoświad-
czeniewolistron,gdyżpoprostugobrakuje.Możnapowiedzieć,żeprzepisyiuris
dispositivisąprzepisamiustanawianymiwłaśniezmyśląotegorodzajusytuacjach,
wktórychmimobrakuoświadczeniawolistrontrzebabędziewydaćorzeczenieczy
rozstrzygnąćspóristniejącymiędzystronami.Wtychtoprzypadkachzastosowanie
znajdąprzepisydyspozytywneionestanąsiępodstawąprawnąwydanegoorzecze-
nia.Natympolegawzględnamożliwośćstosowaniaprzepisówiurisdispositivi.
Ponieważprzepisyiuriscogentisiiurisdispositiviwpiśmiennictwiepolskim-atermi-
nologiatoznacznierozpowszechniona-bywająnazywaneprzepisaminbezwzględnie
obowiązującymi”inwzględnieobowiązującymi”,pragniemyzwrócićuwagęnanieade-
kwatnośćtychnazw,gdyżcechanobowiązywania”niejestkryteriumpozwalającymna
ichodróżnienie.Obydwaomawianerodzajeprzepisówsąprzepisamiobowiązującymi,
bardzoczęstoustanawianyminawetmocątegosamegonormatywnegoaktuprawnego
(np.wKodeksiecywilnym,Kodeksierodzinnymiopiekuńczym).Różnicaniedotyczy
cechyichobowiązywania,lecztego,żejednezprzepisówobowiązującychzawszemają
znaleźćzastosowanie(przepisyiuriscogentis),innezaś-najkrócejmówiąc-sąstosowa-
nedopierowprzypadkubrakuodmiennejwolistron(przepisyiurisdispositivi)63.
4.2.Przepisynakazujące,zakazująceiuprawniające
Cechącharakterystycznąprzepisównakazującychjestto,żezuniwersumwszyst-
kichzachowańczysposobówzachowańmożliwychwdanejsytuacjiwyróżniająone
jednoznich(lubjedensposóbzachowania)ipostanawiają,żenależyzachowywaćsię
tylkowsposóbwskazanywtychprzepisach(itonajczęściejpodrygoremponiesienia
62Artykuł642§1k.c.;por.art.824§1k.c.:nJeżelinieumówionosięinaczej,sumapieniężnaustalona
wumowiestanowigórnągranicęodpowiedzialnościubezpieczyciela”
.
63Bliższeomówieniewpracach:J.Nowacki,Iuscogens–iusdispositivum,St.Praw.1993,nr2-3,s.31
in.;M.Piotrowski,Normyprawneimperatywneidyspozytywne,Warszawa-Poznań1990,s.21-32ipassim.
