Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
21
zograniczeniamiglobuziemskiego.OgraniczonośćZiemideterminujewzajemne
zależnościspołecznościziemskiejpłynącej,jaktoplastycznieprzedstawiłKenneth
Boulding(1996),najednymstatkuiwymagazmianywytworzonegokodukulturo-
wego–innegosystemuwartości,niżwytworzonyidominującywokresieindustrial-
nym.Donajistotniejszychnależyzakwestionowaniepodstawowegoparadygmatu
rozwojuekonomicznego,amianowicietakiegomechanizmurozwoju,któryopiera
sięwyłącznienarynku(ściślejbiorąc–zwiększaniukonkurencyjności)dlaprzezwy-
ciężanianowychograniczeńśrodowiskowych.Zadziwiające,jakczłowiek–istota
rozumna–chcepoddaćsięślepemulosowitrajektoriiwyznaczanejprzezchciwość,
którątrudnouznaćzacnotę.Wprawdzienienależyspodziewaćsięsamoistnego
udoskonalenianaturyludzkiej−okiełznaniagorszejczęścijegonatury,alepoto
jestczynnikpolityczny,abytworzyłramy–warunkibrzegowe–zachowańspołecz-
nychludzi.Zasadnajestprzetokontestacjaracjonalnościmikroekonomicznejoraz
uzupełnieniejejoracjonalnośćmakroekonomiczną−społecznąorazekologiczną.
Taostatniaracjonalnośćjestnieodzownawsytuacjihierarchicznejtriadysyste-
mowej:systemekonomiczny<systemspołeczny<systemekologiczny.Uznanie
takiejtriady,coobecniewydajesięuzasadnione,prowadzićbędzie–odwołującsię
doKarlaPolanyiego–donowejWielkiejTransformacji(Nef2009a).Formułuje
siętezę,żeludzkośćjużznajdujesięwśrodkutakiejwłaśnietransformacjiprowa-
dzącejoderyindustrialnejdozasadniczoodmiennejeryludzkiegopostępu:zrów-
noważenia(Ikerd2007).ObecniedoargumentówpodnoszonychprzezPolanyiego
dochodząnowe–przedewszystkimśrodowiskowe(zmianyklimatyczne,wyczer-
pywaniepaliwkopalnych,pojemnośćśrodowiska),pogłębianiesięnierówności
ekonomicznych,aleteżzakwestionowanieaksjomatuekonomiiortodoksyjnej,że
„więcejzawszeoznaczalepiej”,orazstagnacja,anawetspadekdobrobytu(jako-
ściżycia)wkrajachwysokorozwiniętych,mimozwiększaniaproduktukrajowego
brutto(PKB).
Dylematpodstawowywspółczesnejtransformacji
Współczesnatransformacja−zapewneporównywalna,jeśliniewiększaodWielkiej
ModernizacjiOświecenia−jestnieuchronna,ponieważobecnegokursurozwoju
niedasięutrzymać–przedewszystkimzewzględunaprzekroczeniepojemności
globalnegoekosystemu.Kierunektejtransformacjiniejestjeszczeznany.Wtym
zakresieścierająsiędwapodstawowenurtymyślenia.
Zwolennicyjednegowidząrozwiązanienadrodzeprzyspieszeniapostępuna-
ukowo-technicznegoidalszegowyodrębnieniaczłowiekaześrodowiskanaturalne-
go,zekosystemuZiemi(biosfery),zastępującgosystememsztucznym.Hołdująoni
zasadziecarpediem(żyjchwilą),zanurzającsięwcywilizacjęprzesady,nadmiaru,
marnotrawstwaiusuwaniaodpadów(Bauman2007).Nawiązujątymsamymdo
Oświecenia,któretraktowałoNaturęjakmaszynę,upatrującwniejwartośćinstru-
mentalną:tylejestwarta,ilejestwartadlaczłowieka.Prowadziłotodowykorzysta-
nianaukiwcelujaknajwiększejeksploatacjiśrodowiskanaturalnego,odrzucając
przedindustrialnąmyślspołeczną,żeistniejenaturalnyporządekrzeczy–prawa
