Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Rozdział10Samotnośćgatunkuludzkiegojakopunktwyjściadorozważańnadświadomościąekologiczną
idziałanieognia,wody,powietrza,gwiazd,niebaiwszystkichinnychciał,które
nasotaczają,równiedokładnie,jakznamyrozmaiterękodziełanaszychrzemieśl-
ników,będziemymogliużyćichwtensamsposóbdowszystkichcelów,doktó-
rychsięnadająidziękitemustaćsiępanamiiposiadaczaminatury.Cojestnie
tylkopożądanedlawynalezienianieskończonejilościsztuk,którebysprawiły,
iżbysięzażywałobezżadnegotruduowocówziemiiwszystkichdogodnościna
niejbędących,aległównieteżdlazachowaniazdrowia,którejestbezwątpienia
pierwszymdobremipodstawąwszystkichinnychdóbrtegożycia”
60
.
ZkoleiBaconwprostpodkreślał,żecelempostępunaukowegojestpolep-
szenieszczęśliwościiwygodyżyciaczłowiekapoprzezopanowanieświatanatu-
ry.Wsprawowaniuprzezczłowiekawładzynadśrodowiskiemprzyrodniczym
dostrzegałszansęnaurzeczywistnieniewizjiludzkiegorajunaZiemi
61
.nWiedza
ipotęgaludzkatojednoitosamo,gdyżnieznajomośćprzyczynypozbawianas
skutku.Niemożnabowiemprzyrodyzwyciężyćinaczejniżprzezto,żesięjej
słucha,ito,coprzyrozważaniugrarolęprzyczyny,wdziałaniustajesięniejako
regułą”
62
-pisałwdzieleNovumOrganumangielskifilozof.
Przedmiotowystosunekwobecśrodowiskaprzyrodniczegoprzenikatakże
poglądyImmanuelaKanta.Niemieckifilozofnegowałzasadnośćodwoływania
siędonormmoralnychwaspekcieanalizystosunkówczłowiekazeświatemprzy-
rody.Uważałon,iżistotyludzkieniemajążadnychobowiązkówwobeczwierząt
iroślin,gdyżtesąpoprosturzeczami,środkamidoosiąganiacelów.Człowiek
zaśjestosobą,obiektywnymncelemsamymwsobie”
,coograniczastosowanie
wobecniegodowolnychdziałań
63
.Kanttwierdził,iżczłowiekwceluosiągania
korzyścimożeprzekształcaćswojeotoczenie,opierającsięwyłącznienawłasnej
woli
64
.ZdrugiejstronyKantdoceniałpięknoprzyrody.Twierdziłchociażby,iż
przyrodajestpiękna,gdyprzypominasztukę,zaśsztukajestpiękna,gdyodbior-
cajestświadomy,żejestsztuką,ajednakprzypominaonaprzyrodę.Harmonia
iporządekwprzyrodzietocele,naktórekierujeswójinteresmoralnyczłowiek,
gdyżodczuwajejakocośoczekiwanego(cośpierwotnego,niewinnego,dobrego),
zaśfakt,iżpięknoprzyrodyistniejesamozsiebie,stawiajeponadjakimkolwiek
dziełemsztukiwytworzonymprzezartystęczyteżrzemieślnika
65
.
JakwskazujeArthurO.Lovejoy,towłaśniewXVIIIw.doszłodougrunto-
waniaprzekonańociągłości,pełnościigradacjiświata.Choćwieluważnych
60
R.Descartes,Rozprawaometodzie,s.31,książkawcałościopublikowananaportalu
www.wolnelektury.plwramachprojekturealizowanegoprzezFundacjęNowoczesna
Polska(dostęp:31.08.2022).
61
R.Panasiuk,Człowiekwobecprzyrody…,s.8-9,13.
62
F.Bacon,NovumOrganum,Warszawa1955,s.57.
63
I.Kant,Uzasadnieniemetafzykimoralności,Warszawa2002,s.72.
64
P
.Bohdanowicz,Turystykaaświadomość…,s.27.
65
G.Böhme,Filozofaiestetykaprzyrody…,s.35,115-158.
