Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
RYSZARDKOWALCZYKiWIELKOPOLSKIESZKICEREGIONALISTYCZNE
nejzideamirozumuicnoty58orazsprawiedliwościimiłości59.Jakpisałbowiem
LudwikŻychliński(1823-1891)60,nieodzownymwarunkiempostępuludzkości
jestwolność,którejnaturastanowiorganicznącałośćzobowiązkiemsprawiedli-
wościiprawemmiłości;(ś)zwiększasiępostępwtenczas,gdysięzwiększasze-
regfaktówwolności(ś)61.Warunkiemzatemogólnegorozwojuspołecznegojest
poszerzaniesięsferyogólnejwolnościspołecznej–wjejpozytywnymznacze-
niu.Niemabowiempostępubezwolności,awięcrównieżbezodpowiedzialno-
ści.Wrezultaciemożemymiećtyletylkowolności,ilemamyodpowiedzialności.
Wolnośćbezodpowiedzialnościmożebowiemprzejśćwstananarchii,anawet
anomii,niszcząctymsamymstosunkowokruchefundamentydemokratycznego
państwaorazwolnościiprawobywatela.Dlategokwintesencjątakrozumianej
wolnościjakopodstawypostępuludzkościniejestbezgranicznaswobodadzia-
łania,leczprzedewszystkim–kontynuujeŻychliński–reformawoliiserca,
awięcmoralna,[która]przychodzitylkojednądrogą,drogądobrowolnegopo-
słuszeństwadlaideału.Dlategoteżpolegazadaniepostępunacorazdokład-
niejszemzapanowaniupowagmoralnych(ś)62.Sąoneswoistąprzeciwwagądla
powagisiły,któraostaćsięniemożewobecwolności,wobecwolnościostajesię
tylkopowagamoralna.(ś)Wwolnościtylkomieścisięenergia,wytwarzająca
silnąopiniąpubliczną,atylkowopiniipublicznejspoczywapewnośćdlawol-
ności.(ś)Zapanowaniemoralnejpowagiznaczyzapanowanieobyczajuinauki
nadfatalnością,prawwyższych,nadprawemliformalnem.Moralnatapowaga
zbuduje,araczejodnowiduchaspołeczeństw(ś)63.
WtymujęciuŻychlińskiegowidaćwyraźniekontynuacjęjednejzważ-
nychmyśliBronisławaFerdynandaTrentowskiego(1808-1869)64,dlaktórego
58
Zob.I.LubiczCzerwiński,Cenzorwoycuczyliwykładcnótiwystawawad,Lwów1810,
s.13-24;Ostosunkachtowarzyskich,zwyobrażeniawolnościwypływających,nPismoMiesięczne
PoznańskiewciąguMrówki”1822,lipiec,sierpień,wrzesień,s.111-112.
59
L.Żychliński,Rzeczopostępie,Poznań1884.
60
SzerzejobiografiiidorobkutwórczymLudwikaŻychlińskiego,urodzonegowwielkopol-
skimGrzymisławiupodŚremem,zob.S.Karwowski,HistoryaWielkiegoKsięstwaPoznańskiego,
t.III,Poznań1931,s.13.LudwikŻychlińskibyłrównieżautoremdziełwyjaśniającychprzyczyny
upadkupaństwapolskiego,wtymiObrazmachinacyimocarstwościennychprzeciwPolsceodroku
1763doroku1773,Poznań1864.
61
L.Żychliński,Rzeczopostępie,Poznań1884,s.133.
62
63
64
Ibidem,s.134.
Ibidem,s.143.
Szerzejobiografii,dorobkutwórczymifilozofiiBronisławaFerdynandaTrentowskiego
zob.P.Anders,Patroniwielkopolskichulic,Poznań2006,s.232;B.Bolesławita(J.I.Kraszewski),
Zroku1869.Rachunki,Poznań1870,s.651-658;ks.W.Krasiński,Historyjaliteraturyioświaty
narodupolskiego,Wrocław1867,s.341-348;J.I.Kraszewski,SystemTrentowskiegotreściąiroz-
bioremanalytykiloicznejokazany,Lipsk1847;K.Król,J.Nitowski,Podręcznikdonaukihistorji
literaturypolskiej,Warszawa1900,s.522-523;A.Kuliczkowski,Zarysdziejówliteraturypolskiej,
Lwów1872,s.413-415;J.Rymarkiewicz,OfilozofiiTrentowskiego,nOrędownikNaukowy”1840,
nr13,s.101,1841,nr1,s.6-7,nr2,s.13-16,nr3,s.21-23,nr4,s.29-30,nr5,s.36-39;Tren-
towskiBronisławFerdynand,nRocznikTowarzystwaHistoryczno-LiterackiegowParyżu”1869,
s.291-296;T.Żychliński,Kronikażałobnarodzinwielkopolskichod1863-1876r.,Poznań1877,
s.468-469.
