Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza

Józef Tarnowski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-7865-233-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Rok wydania:

2014

Liczba stron:

444

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Tarnowski, Józef. Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza. Red. . : Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2014, 444 s. ISBN 978-83-7865-233-5

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Tarnowski, J.

T1 Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza

PB Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

YR 2014

SN 978-83-7865-233-5

Bibliografia BibTex:

@Book{ 158994, author = "Tarnowski, Józef", editor = "", title = "Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza", publisher = "Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego", year = "2014", address = "", isbn = "978-83-7865-233-5" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Tarnowski, Józef

ED -

TI - Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza

PB - Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

CY -

PY - 2014

SN - 978-83-7865-233-5

ER -

Netografia (standard APA):

Tarnowski, Józef. Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza [baza danych online] : Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2014 [dostęp: 05 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/wielki-przelom-studium-z-estetyki-stanislawa-witkiewicza-jozef-tarnowski-158994.

estetyka, modernizm, Witkiewicz, Witkacy

Celem książki jest rekonstrukcja dwóch, przełomowych dla polskiej myśli o sztuce, koncepcji estetycznych Stanisława Witkiewicza i uplasowanie ich w zrekonstruowanej nowożytnej historii procesu modernizacji estetyki europejskiej i polskiej. Zasadni...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-7865-233-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Rok wydania:

2014

Liczba stron:

444

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wprowadzenie12
1. Estetyka filozofów i estetyka artystów12
2. Interpretacja historyczna14
3. Dyskursywne ciągi17
4. Typy zdań i logika dyskursów perswazyjnych19
5. Norma neutralizmu aksjologicznego24
6. Spektrum aksjologiczne dzieła sztuki26
7. Dyskurs modernizacyjny29
8. Paradygmat33
9. Uściślenia semantyczne: realizm, naturalizm, weryzm, aleteizm, pulchryzm34
10. Krytyka czy estetyka?40
11. Stan badań43
12. Cele książki45
13. Uwagi o źródłach i modernizacji języka45
Rozdział I. Dyskurs modernizacyjny48
1. Dyskurs modernizacyjny w estetyce zachodnioeuropejskiej50
1.1. Kluczowe terminy i pojęcia50
1.2. Dyskurs modernizacyjny i modernizacja52
1.3. Początki dyskursu modernizacyjnego55
1.4. Pierwszy przypadek petryfikacji znaczenia słowa moderna56
1.5. Narodziny dyskursu modernizacyjnego w estetyce renesansowej57
1.6. Francis Bacon: pierwsza idea modernizacji renesansowego dyskursu modernizacyjnego59
1.7. Querelle des Anciens et des Modernes: konkurencyjne warianty kolejnego dyskursu modernizacyjnego60
1.8. Denis Diderot: kolejna modernizacja dyskursu modernizacyjnego64
1.9. Hegel – prekursor idei rodzenia się radykalnie nowej epoki i nowej sztuki66
1.10. Stendhal: kolejna modernizacja dyskursu modernizacyjnego68
1.11. Gautier i Baudelaire: następne modernizacje dyskursu modernizacyjnego69
1.12. Ruskin: modernizacja prospektywno progresywna71
1.13. Realisme Courbeta: kolejny projekt modernizacyjny w estetyce francuskiej72
1.14. Thoré Bürger: silne wsparcie dążeń modernizacyjnych74
1.15. Taine: modernizacja estetyki przez jej (intencjonalną) scjentyzację75
1.16. Zola: dwa warianty modernizacji77
1.17. Véron: próba rewolucji paradygmatycznej82
1.18. Durand, Schinkel, Loudon, Semper, Viollet le Duc: ciąg modernizacji historystycznych86
1.19. Loudon: pluralistyczna modernizacja progresywna87
1.20. Pickett: pierwszy projekt modernizacji prospektywnej w architekturze88
1.21. Neowernakularyzm jako efekt modernizacji retrospektywnej89
1.22. Wolf, Bahr, Dilthey: początek dyskursu die Moderne w estetyce niemieckiej89
1.23. Otto Wagner: modernizacja prospektywna91
1.24. Herman Muthesius: rozwinięcie estetyki Wagnera91
1.25. Adolf Loos: dalsza modernizacja idei moderne Architektur98
1.26. Marinetti i jego kontynuatorzy: kolejne modernizacje progresywne dyskursu modernizacyjnego100
1.27. Le Corbusier, Walter Gropius i Mies van der Rohe: dalsza modernizacja modernej estetyki architektury103
1.28. Le Corbusier, Hitchcock i Johnson: ostateczna petryfikacja pojęcia l’architecture moderne, modern architecture106
1.29. Wieloznaczność i wielotorowość modernizacji postmodernistycznej107
1.30. Appendix: jeszcze kilka słów kluczowych terminach109
2. Dyskurs modernizacyjny w estetyce polskiej110
2.1. Początki dyskursu modernizacyjnego w estetyce polskiej110
2.2. Bolesław Podczaszyński: druga idea modernizacyjna111
2.3. Spór polskich „nowożytników” ze „starożytnikami”112
2.4. Postulowanie modernizacji narodowo wernakularnej: Pol, Goszczyński, Mickiewicz, Kraszewski, Norwid115
2.5. Eliza Orzeszkowa: modernizacja literatury przez realizm „tendencyjny”117
2.6. Znaczenie Taine’a dla estetyki polskiej118
2.7. Piotr Chmielowski: prawda zamiast tendencji122
2.8. Stanisław Witkiewicz: zalążek nowej estetyki123
2.9. Cyprian Godebski: modernizacja naturalistyczna estetyki sztuk plastycznych127
2.10. Karol Matuszewski: pochwała eklektyzmu jako modernizacji tradycji128
2.11. Antoni Sygietyński: modernizacja naturalistyczna130
2.12. Stanisław Witkiewicz: przełomowa modernizacja polskiej estetyki malarstwa i architektury140
2.13. Album Maksa i Aleksandra Gierymskich: kompleksowy projekt modernizacji malarstwa142
2.14. Eliza Orzeszkowa: wprowadzenie terminu „modernizm” do dyskursu metaliterackiego148
2.15. Stanisław Szczepanowski i Marian Zdziechowski: krytyka nowej sztuki149
2.16. Artur Górski: koncept „Młodej Polski” jako efekt polemiki z krytykami nowej sztuki150
2.17. Stanisław Przybyszewski: program nowej sztuki jako definicja implicite terminu „modernizm”151
2.18. Malwina Posner Garfeinowa: fundamentalna krytyka modernizmu (młodopolskiego)152
2.19. Lewandowski: implementacja słowa „modernizm”152
2.20. Lachner: klaryfikacja znaczeń155
2.21 Ignacy Matuszewski: dwie estetyki nowoczesne i ostateczne ustalenie języka dyskursu nowoczesności/modernizmu155
2.22. Henryk Struve: atak na modernizm158
2.23. Cezary Jellenta: marność modernizmu159
2.24. Zenon Przesmycki: obrona modernizmu160
2.25. Jan Bełcikowski: koniec modernizmu160
2.26. Miesięcznik Architekt: pluralizacja dyskursu modernizacyjnego161
2.27. Edgar Kovàts: urzędowa modernizacja polskiej architektury167
2.28. TPPS: konkurencyjny wobec koncepcji stylu zakopiańskiego projekt modernizacji neowernakularnej170
2.29. Basler: pierwsza próba nowego dyskursu modernizacyjnego175
2.30. Pronaszko – Formiści – Blok – Dźwignia – Praesens: krystalizacja nowego dyskursu nowoczesności177
2.31. Chwistek: wizja nowoczesności po modernizmie; Strzemiński: kodyfikacja nowoczesności179
2.32. Witkacy: totalne niezainteresowanie architekturą180
2.33. Reaktywacja Architekta: dwa dyskursy modernizacyjne: elementarystyczny i dekoracjonistyczny181
2.34. Jerzy Warchałowski: kolejna modernizacja architektury i sztuki użytkowej182
2.35. BLOK, Praesens, Dźwignia: radykalizacja dyskursu modernizacyjnego183
2.36. Szyszko Bohusz: generalna modernizacja polskiej estetyki architektury186
2.37. Stefania Zahorska: ostateczne ustalenie języka dyskursu modernizacyjnego187
2.38. Michał Sobeski: przeniesienie dyskursu nowoczesności do estetyki uniwersyteckiej190
2.39. Niemojewski: petryfikacja dyskursu modernizacyjnego191
2.40. Przełom postmodernistyczny w estetyce polskiej195
Rozdział II. Estetyka malarstwa196
1.Witkiewiczowska estetyka malarstwa przed pierwszym wydaniem Sztuki i krytyki u nas198
1.1. Problem cezury w Witkiewiczowskiej estetyce malarstwa198
1.2. Wędrowiec: zamierzona pierwsza rewolucja w polskiej estetyce199
1.3. „Malarstwo i krytyka u nas”: kulminacyjne wejście w walce o nową estetykę204
1.4. Bitwa o Bitwę pod Grunwaldem212
1.5. Witkiewiczowski dyskurs estetyczny po „Malarstwie i krytyce u nas”220
1.6. Bilans sporu Witkiewicza ze Struvem236
2. Witkiewiczowska estetyka malarstwa po opublikowaniu Sztuki i krytyki u nas238
2.1. Polscy „monachijczycy” w obronie treści w malarstwie238
2.2. Jellenta: argument krytyczny Witkiewicza użyty przeciwko jego estetyce241
2.3. Gerson i Jankowski: spór o impresjonizm243
2.4. Stanisław Tarnowski: krytyka ambiwalentna246
2.5. Ks. Marian Morawski: tropienie sprzeczności niekonsekwencji w myśli Witkiewicza251
2.6. Replika Witkiewicza na recenzje Tarnowskiego i Morawskiego255
2.7. Sygietyński przeciwko Witkiewiczowi w obronie ich (wedle Sygietyńskiego) wspólnych niegdyś poglądów260
2.8. Przesmycki: erystyczna samoidentyfikacja estetyczna263
2.9. Wawrzeniecki: frontalny atak na Witkiewicza264
2.10. Benedyktowicz: obrona Matejki i krytyka Witkiewicza266
2.11. Ostatnie akordy sporu Struvego i Witkiewicza268
2.12. Ewolucja estetyki Witkiewicza?271
2.13. Potępienie malarstwa współczesnego?274
2.14. Niekoherencja estetyki Witkiewicza?276
2.15. Witkacy o estetyce ojca278
Rozdział III. Estetyka architektury280
1. Narodowy historyzm vs. narodowy neowernakularyzm w estetyce architektury282
1.1. Początki dyskursu narodowo-patriotycznego w myśli europejskiej282
1.2. Początki dyskursu narodowo-patriotycznego w myśli polskiej284
1.3. Zróżnicowany sens narodowej formy w architekturze284
1.4. Neowernakularyzm jako opozycja wobec historyzmu287
1.5. Pluralistyczny historyzm w polskiej myśli metaarchitektonicznej289
1.6. Początki dyskursu narodowego: Lucjan Siemieński i Karol Kremer290
1.7. Wzniosłe marzenie Norwida291
1.8. Bolesław Podczaszyński: rozszerzenie dyskursu metaarchitektonicznego291
1.10. Kolejne etapy „odkrywania” architektury ludowej: Zejszner, Łapczyński, Kraszewski i Kolberg294
1.9. Józef Kremer: wtórna krytyka historyzmu294
1.11. Martynowski i dwie drogi nowej architektury: neoklasycyzm i neowernakularyzm296
1.12. Styl szwajcarski, scil. tyrolski, scil. alpejski w Europie Środkowej297
1.13. Matuszewski: pierwsza wizja narodowego neogotyku298
1.14. Jan Karłowicz: studium lingwistyczno etnograficzne budownictwa ludowego299
1.15. Witkiewicza „wejście” w dyskurs metaarchitektoniczny300
2. Historia pola dyskursu koncepcji stylu zakopiańskiego302
2.1. Inicjalna rola Charlesa Bulsa302
2.2. Hipotezy genealogiczne Witkiewicza304
2.3. Dwie konkurencyjne koncepcje neowernakularne305
2.4. Panegiryk Mèyeta306
2.5. Krystalizacja estetyki Witkiewicza308
2.6. Dzieła Matlakowskiego: etnograficzne wsparcie estetyki Witkiewicza310
2.7. Zasadniczy problem Witkiewicza estetyki architektury: „translacja w mur”311
2.8. Konkurencyjna koncepcja estetyczna: styl krajowy w ujęciu Czartoryskiego312
2.9. Edgar Kováts: konkurencyjna koncepcja podhalańskiego neowernakularyzmu315
2.10. Hipoteza genealogiczna i topos odrodzenia zagubionej tradycji317
2.11. Atak na Kovátsawykład swojej estetyki318
2.12. Paryskie fiasko i umiarkowany sukces stylu zakopiańskiego319
2.13. Architekt i Ekielskiego wejście w dyskurs metaarchitektoniczny321
2.14. Zalążek zmiany paradygmatycznej w teorii architektury323
2.15. Apologia Witkiewicza przez Eliasza324
2.16. Kováts jako prawodawca nowego paradygmatu w architekturze325
2.17. Ruskin jako substytut nowego prawodawcy w estetyce architektury Architekta325
2.18. Lwowski spór o zakopiańszczyznę326
2.19. Estetyka Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana327
2.20. Implikacje estetyczne nowych prac etnograficznych329
2.21. Ostateczna dogmatyzacja koncepcji stylu zakopiańskiego332
2.22. Zmieniający się kontekst estetyczno artystyczny: działalność Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana339
2.23. Czesław Jankowski: pierwsza krytyka totalna koncepcji stylu zakopiańskiego340
2.24. Dalsza dogmatyzacja koncepcji stylu zakopiańskiego341
2.25. Gloger: niekorzystne dla koncepcji stylu zakopiańskiego implikacje badań etnograficznych342
2.26. Stanisław Lack: druga totalna krytyka koncepcji stylu zakopiańskiego343
2.27. Niekorzystne dla witkiewiczowskiej estetyki konsekwencje dalszej działalności TPSS: początek „stylu dworkowego” i zmodernizowanego neowernakularyzmu344
2.28. Hermann Muthesius: przełom paradygmatyczny w estetyce architektury344
2.29. Wybrzmiewanie narodowego historyzmu346
2.30. Minkiewicz: próba typologii architektury współczesnej348
2.31. Ostatni autorski wykład estetyki Witkiewicza349
2.32. Gmach Muzeum Tatrzańskiego: niewykorzystana ostatnia sposobność do skonceptualizowania estetyki stylu zakopiańskiego w murze354
2.33. Zmiana paradygmatu architektonicznego w praktyce: wystawa Architektura i wnętrza w otoczeniu ogrodowym, Kraków 1912360
2.34. Warsztaty Krakowskie: emanacja TPSS362
3. Dyskurs stylu zakopiańskiego po Witkiewiczu364
3.1. Tatarkiewicz o stylu zakopiańskim364
3.2. Odbudowa Polski po polsku364
3.3. Chwistek: refutacja stylu zakopiańskiego i poszukiwań stylu narodowego369
3.4. L’Exposition des Arts Décoratifs et Industriels Modernes, Paris 1925: największy tryumf polskiej sztuki na arenie międzynarodowej370
3.5. Tatarkiewicz: pierwsza próba naukowego badania swoistości polskiej architektury372
3.6. Apologia Witkiewicza przez Kosińskiego374
3.7. Ostatnia dyskusja na temat witkiewiczowskiej estetyki architektury375
3.8. Dopowiedzenie Mączyńskiego380
3.9. Koszczyc: apologia stylu zakopiańskiego na Podhalu382
3.10. Pawlikowski: umiarkowana obrona estetyki Witkiewicza383
3.11. Implikacje teoretyczne ankiety Wierchów383
3.12. Pawlikowskiego rekonceptualizacja problemu384
3.13. Wesołowski: ostatnia książka wyznawcy estetyki Witkiewicza387
3.14. Brzega: pierwsza próba bilansu392
3.15. Podhalański neowernakularyzm po wojnie393
3.16. Wtórna wernakularyzacja neowernakularyzmu zakopiańskiego i postmodernistyczny neowernakularyzm zakopiański394
3.17. Architektoniczne dziedzictwo Witkiewicza395
3.18. Pozycja witkiewiczowskiej estetyki w historii dyskursów estetycznych: konkluzje396
3.19. Appendix: propozycja konceptualizacji397
Uwagi końcowe400
Bibliografia404
Indeks osób431

10.Krytykaczyestetyka?

budowędomówwzorcowychwnstyluzakopiańskim”.Różnicatabyławynikiemodmien-

nejpozycjiautorawzględemśrodowiskamalarskiegozjednejstrony,zaśarchitektonicz-

negozdrugiej.Wdziedzinieestetykimalarstwawystępowałonjakoreprezentantszerszej

grupymalarzy,którajużwcześniejskonsolidowałasięwczasiebardziejlubmniejfor-

malnychstudiówwmonachijskiejakademiisztuki,przyczyminnychmalarzytejgrupy,

wszczególnościbraciGierymskich,uważałzawybitniejszychniżsiebiesamego.Nato-

miastwdziedzinieestetykiarchitekturyniebyłonrzecznikiemżadnejgrupyarchitektów,

samarchitektemzawodowymteżniebył,awystępowałwswoimimieniu,przywspar-

ciupoczątkowotylkokilkuosóbniebędącychartystami,alezainteresowanychochroną

dziedzictwabudowlanegoisprzętarskiegogóralipodhalańskichimajączawykonawców

swoicharchitektonicznychpomysłówgóralskichbudowniczych.

Adresatemjegowystąpieńestetycznychbyłapublicznośćartystyczna,krytycy

isamiartyści,przedewszystkimmalarzeiarchitekci.Głównycelbyłwięcnormatyw-

ny,cotłumaczynapięcieperswazyjnejegotekstów.Inneprzekonaniaformułowane

przezWitkiewiczapodporządkowanebyłytemugłównemucelowi.Przetoestetykę

Witkiewiczamożnauznaćwgłównejmierzezaestetykęnormatywną.

Jeślinatomiastidzieopoetykęjegotekstów,towdużejmierzezbudowanesąone

zdyskursówpolemicznych.Wartykułach,publikowanychwWędrowcuorazwinnych

periodykach,którezłożyłysiępotemnaksiążkęSztukaikrytykaunas,głównymadwersa-

rzemWitkiewiczabyłHenrykStruve.PotemoponentówWitkiewiczowiprzybyło,przede

wszystkimwśródrecenzentówtejinastępnychjegoksiążek.WiększościzkrytykówWit-

kiewiczodpowiedziałpolemicznie.Obronaswoichpoglądówwyjściowychzmuszałago

dowprowadzaniakorekt,choćniebyłytokorektyzasadnicze.Innymisłowy,trzymałsię

pierwotnegoparadygmatucodogeneraliów,alemodyfikowałszczegóły.Wprzypadku

estetykimalarstwa,wystąpieniapolemiczneoddzielonebyłyniekiedysporymdystan-

semczasowym.NaprzykładStanisławowiTarnowskiemuiMarianowiMorawskiemu

odpowiedziałWitkiewiczdopieropoośmiulatach.Wprzypadkupolemikdotyczących

architekturydystansczasowybyłznaczniekrótszy.Witkiewicznieopublikowałnigdy

systematycznegowykładuswoichdwóchestetyk,aponieważwtokupolemikpodda-

wałjepewnymmodyfikacjom,przetojeślisięjerekonstruujejakodoktrynyestetyczne

zpominięciemtychzmian,wówczastakarekonstrukcjamożenieodpowiadaćpoglą-

domzawartymwżadnymjegokonkretnymdziele.Uniknąćtegomożnarekonstruując

dyskursy,adoktrynętylkowtakimzakresie,wjakimwspólnajestwszystkimokresom

twórczości.Itakwłaśnieczynięwniniejszejpracy.

Natytułowepytanietegoparagrafuodpowiedziećwięcmożnatak,żepismaWit-

kiewiczadotyczącesztuki,chociażbyłytworzonezmyśląokrytyceipraktycearty-

stycznej,należądoestetyki,albowiemichcelembyłabudowaogólnej,normatywnej

koncepcjimalarstwaiarchitektury,któramiałazastąpićnstarąestetykę”71.

JamesAckermansłuszniezwróciłuwagęnato,żeróżnicamiędzykrytykąartystycznąahisto-

riąsztukiniepoleganatym,żepierwszatylkointerpretuje,adrugatylkoocenia,boobatypysądów

występująwobutychdziedzinach,aróżniąsięonezasadniczymnastawieniem-oceniającymwprzypad-

kukrytyki,zaśinterpretującymwprzypadkuhistoriisztuki(Ackerman1976,223).OpinięAckermana

Brak wyników

Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra