Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Wprowadzenie
ludzkiejduszy.Zadanieto,jeślitylkojestdoosiągnięcia,zależyjedynieodpostępówpsychologii66
(Witkiewicz1884i,622-623).
Nieczekającjednaknarozwiązanietajemnicyistotysztukiprzezpsychologię,Witkie-
wiczzacząłbudowaćswojąestetykęnieodpoglądówTaine)a,leczEmilaZoli,odktó-
regoprzejąłprzekonanie,żedziełosztukijestfragmentemświatawidzianymprzez
pryzmattemperamentuiuzupełniłjeszczegółowymipoglądaminatematosiągania
prawdymalarskiejzaczerpniętymiztraktatuomalarstwieLeonardadaVinci,dostęp-
negowówczaswpolskimprzekładzieWojciechaGersona67.Poglądówtychtrzymał
siędokońcaswejaktywnościwdziedzinieestetykimalarstwa.Jakokrytykkrytyki
artystycznejpodążałWitkiewicztakżezaZolą,krytykująckrytykępolskąpodobnie
jakZolakrytykowałkrytykęfrancuskąwMeshaines.Coprawdawtymaspekcienie
powołałsięWitkiewicznaZolę,aleznajomośćMeshaineszdradzawłaśnieZolidefini-
cjadziełasztukisparafrazowanawtymartykule,ajużwcześniejzacytowanawwersji
oryginalnejwartykulenFranciszekDefregger”,któryukazałsięwWędrowcu,wnume-
rze19,w1884roku(Witkiewicz1884d,224)68.
NapierwszyogieńwziąłWitkiewiczwnMalarstwieikrytyceunas”tekstBroni-
sławaZawadzkiego,publikującegoartykułykrytycznewperiodykachwarszawskich
ilwowskichpodpseudonimemNie-Apelles.Nawstępieużyłwobecniegoerystyczne-
goszyderstwaadauditores:nWstrzymajcieśmiechprzyjaciele!”,anastępniezacytował
fragmentjegotekstu,mającyilustrowaćocenęogólną,żekrytykapolskatopokryte
frazesaminzupełnenieuctwo”69.Krytycepolskiejprzeciwstawiłogólnienowąkrytykę
francuską,alewskazałjednegotylkoautora,którymbyłnpogardzanyunasAlbert
Wolf”(Witkiewicz1884i,623)70.
Jużtytułemrzeczonegoeseju,jakrównieżtytułemswejpierwszejksiążki-Sztuka
ikrytykaunas-identyfikujenominalnieswojąpracęjakorefleksjęnadkrytykąisztuką.
OczywistymcelempismWitkiewicza,wielokrotnieprzezeńwerbalizowanym,było
spowodowaniezmianyprzekonańdotyczącychsztukipoto,bywywrzećwpływnazmiany
zarównowdziedziniekrytykiartystycznej,jakipraktykiartystycznej.Idotyczytozarów-
nomalarstwa,jakiarchitektury,ztąjednakróżnicą,żewpierwszymprzypadkuWitkie-
wiczwskazywałjakowzorcowąrealizacjęswojejestetykidziełainnychmalarzy,przede
wszystkimbraciGierymskich,zaśwdrugimprzypadkusamzaprojektowałinadzorował
66NaiwnąwiaręWitkiewiczawpsychologięskrytykowałpotemStanisławTarnowski,oczymbędzie
mowawdalszejczęścipracy.
67GersonprzełożyłCodexBarberinusopublikowanyporazpierwszywParyżuw1651roku.Bliższe
informacjenatentematpodajęwrozdzialeII.
68NazolowskąinspiracjęWitkiewiczauwagęzwróciłTadeuszDobrowolski(1960,110),apotemMa-
riaOlszaniecka(1971b,785).
69JakoprzykładgrafomaniiWitkiewiczzacytowałnastępującyfragmenttekstuNie-Apellesa:nIdeal-
nepojęcierealnejrodzajowościnadajemutonmoralny,któryłączącsięharmonijnieztechnicznymma-
terialnymtonemmalowidła,podnosijenadpowszechnośćrutynicznejfaktury”(Witkiewicz1884i,623).
70WolfbyłwpolskiejprasiekrytykowanyzanegatywneocenydziełMatejkiwystawianychwParyżu
(Olszaniecka1971b,787).
