Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
7.Dyskursmodernizacyjny
31
Możliwyjestjeszczeinnyprzypadek,gdydozastanejsztukiwprowadzanesąele-
mentyniemającewniejantecedensów.Takąmodernizacjęokreślammianemnpro-
spektywnej”.Noweelementymogąbyćpodkażdymwzględemnowealbomogąbyć
nowewdanejdziedzinie,zaśprzetwarzaćmogąformywystępującewinnejdziedzi-
nie,np.wsztuceludównprymitywnych”,wrodzimejsztuceludowej,wkonstrukcjach
przemysłowychetc.Tuinteresujemnietylkodrugiprzypadekmodernizacjiprogre-
sywnejpolegającejnaprzetwarzaniuprzezsztukęnwysoką”formsztukiludowej(wer-
nakularnej),określamjąmianemnmodernizacjineowernakularnej”.Jestonaprospek-
tywnawobeczastanejsztukinwysokiej”,azarazemprogresywnawstosunkudosztuki
wernakularnej,doktórejnawiązuje.EstetykaipraktykaWitkiewiczowskiegostylu
zakopiańskiegobyłamodernizacjąrefutacyjno-prospektywnąwstosunkudoówczes-
nejhistorystycznejestetykiipraktykiarchitektonicznej,aprogresywnąwstosunku
doówczesnegopodhalańskiegobudownictwaludowego.
Jestoczywiste,żecośmożebyćnowe,atymbardziejmodernewsensieetymolo-
gicznym(odłac.modo-ndopieroco”)tylkoprzezrelatywniekrótkiczas,apotem
stajesięnieuchronnienienowe,niemoderne,przemieniającsięwtradycjężywąlub
martwą.Procesprzekształceniatego,conowe,wto,cotradycyjne,nazywamntrady-
cjonalizacją”.Tradycjonalizacjępolegającąnazatrzymaniuzmiannazywamnpetry-
fikacją”.Szczególnymprzypadkiemjęzykowegowyrazupetryfikacjijestprzekształ-
cenieznaczeniasłów,będącychderywatamiłacińskiegomodo,znazwogólnych
wnazwyostensywne(deiktyczne).Pierwowzoremparadygmatycznymtakiejsytuacji
jestprzypadekpóźnośredniowiecznejscholastyki,kiedyviamodernaprzestałabyć
nova,bonowąstałasięznowuviaantiqua;podobnyprzypadekzdarzyłsię-mutatis
mutandis-warchitekturzeXXwieku,kiedynmodernizm”zakwestionowanyzostał
wimię-międzyinnymi-odrzuconegoprzezeńhistoryzmu,ineohistoryzmstałsię
nowy,scil.moderny(modern),amodernizmtenwalorutracił45.
WspomnianyspórAjschylosazEurypidesemwŻabachArystofanesajestnietylko
literackimprototypemsporupomiędzypulchryzmemialeteizmem,aletakżeproto-
typemsporumiędzydążeniamimodernizacyjnymi,reprezentowanymiprzezEurypi-
desaidążeniamipetryfikacyjnymi,reprezentowanymiprzezAjschylosa46.Gdybywięc
byłtospór,odktóregozależąlosysztuki,tozwycięstwoAjschylosaoznaczałobypetry-
fikacjęsztuki,azwycięstwoEurypidesa-jejmodernizację.SpórWitkiewiczazeStru-
vemijegostronnikamibyłzmodernizowanąwersjąsporuAjschylosazEurypidesem.
ZwycięstwoWitkiewiczabyłoczynnikiemwzmacniającymprocesmodernizacjieste-
tykiisztuki.Aleponieważprocesmodernizacyjnyuległwtamtymczasieprzyśpiesze-
niu,tojużpokilkunastulatachWitkiewiczzmodernizatorastałsiękonserwatorem,
petryfikującymestetykęaleteiczną,wbrewantyaleteicznymdążeniommodernizacyj-
nymnastępnejgeneracjiartystów-estetyków,wtymjegosyna.
45RozwijamtenwątekwrozdzialeI.
46ZwrócilinatouwagęRomanKubickiiAnnaZeidler-Janiszewskawewprowadzeniudopolskiego
wydaniaksiążkiWelschaNaszapostmodernistycznamoderna(KubickiiZeidler-Janiszewska1998,XIII).
