Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6.Spektrumaksjologicznedziełasztuki
27
wartośćostatecznąiwartościinstrumentalne.Wtymprzykładzieprzekonanienor-
matywneostatecznemacharakterwarunkowy,staniesięapodyktycznym(rozkaźni-
kowym),gdysłowowarunkującenaby”zostaniezastąpionesłowemimperatywnym
nnależy”,więc,gdyprzybierzepostać:nnależywywoływaćuodbiorcyobrazumalo-
wanegonapłaszczyźniepodobraziawrażenietrójwymiarowejgłębi,przetotrze-
bazastosowaćzasadyperspektywygeometrycznejipowietrznej”.Gdybyśmypod
adresemdyskursu,wktórymtakiezdaniewystępuje,zadalipytaniendlaczego?”,
toodpowiedźmogłabybrzmieć:nponieważcelemmalarstwajestprawda,rozumia-
najakoiluzjawygląduświatarealnieistniejącego”.Zatemprawdajestwartością
ostateczną,ailuzjaprzestrzenitrójwymiarowejjestwartościąinstrumentalną(nie
jedyną),którejpodporządkowanesąinnewartościinstrumentalne,międzyinnymi
perspektywageometrycznaipowietrzna.Mogąbyćtakżeinnewłasności,jaktojest
wtraktacieomalarstwieLeonarda:perspektywakonturu,koloru,światłocień,
modelunek,prawidłowawspółzależnośćbarw,poprawnebarwycieni,prawidło-
woprzeprowadzoneoświetlenie,prawidłowekształty,poprawnyrysunek,ekspre-
sjapostacietc.IdącywtymwzględziepośladachLeonardaWitkiewiczwymienia
zazwyczajopróczperspektywytakżeharmoniębarwizasadyświatłocienia,prawi-
dłowekształty,ekspresjęnamalowanychpostaci,poprawnebarwycieni,poprawny
koloryt.Prawdajestdlaniegoniejedyną,ajednązdwóchwartościostatecznych,
drugąjestekspresjatemperamentuartysty,zgodniezprzejętymprzezeńodZoli
rozumieniemdziełasztukijakofragmentunaturywidzianejprzeztemperament
artysty38.Definicjatamagramatycznąformęzdaniaoznajmującego,więcjestkon-
statacjąeksplicytną.Jejrzeczywistysensjestjednaknormatywny-predykatnjest”
jestkryptonimempredykatunpowinnabyć”-więcnależyjąrozumiećjakoper-
formatywimplicytny.Formadeskryptywnanadajetejdefinicjipozoryodkrywania
naturysztuki,dziękiczemumaonawiększąsiłęperswazyjną,niżgdybyjejsens
zostałujawnionywściśleadekwatnymsformułowaniujęzykowym,takimjaknp.:
nmoimzdaniemdziełosztukipowinnobyćcząstkąnaturywidzianąprzezpryzmat
temperamentuartysty”.
Wartościowaniupodlegazarównoobiekt-dziełosztuki-jakisposóbjego
oddziaływanianaodbiorców.Produktempierwszegowartościowaniajestwartość
przypisanaprzedmiotowi,nazwijmyjąnwartościąprzedmiotową”.Produktemwar-
tościowaniadrugiegotypujestprzypisaniesposobowioddziaływaniawartości,którą
nazywamnwartościąfunkcjonalną”.Zarównowartościprzedmiotowe,jakiwartości
funkcjonalnetworząskalęwielkości,amówiącściślej:skalawartościwielkościdanej
wartościzawartajestimplicitewwartościowaniachdanegotypu.
Wielkośćwartościprzedmiotowejmożebyćoceniana(zawszepodjakimśokre-
ślonymwzględem)jakowiększa,mniejszalubzerowa.Podobniewielkośćwartości
funkcjonalnej,czylioddziaływanienaodbiorców,możebyćoceniane(podjakimś
określonymwzględem)jakosłabszelubsilniejsze,pozytywne,negatywnebądźzero-
we.Skalamożebyćwięcjednobiegunowalubdwubiegunowa.Skalęjednobiegunową
38PrzytoczeniapotwierdzająceteuwagipodanesąwrozdzialeI.
