Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Wprowadzenie
iwartościsąróżne.Pierwsząmożnanazwaćnwartościąestetyczno-formalną”,drugą
zaś-nwartościąestetyczno-życiową”.Takżewartościowanieartystycznewujęciu
Ossowskiegoniejestjednorodne,wszakwpływnaewolucjęsztukitokryterium
inne,niżinnowacyjnośćdzieła,trzebawięcwyodrębnićtakżeterminologicznedwa
różnetypywartości:pierwsząokreślamjakoartystyczno-historyczną,drugąjako
artystyczno-innowacyjną35.
Każdyobiektkulturowy,wtymdziełosztukiczykoncepcjęestetyczną,można
umiejscowićwróżnych-mówiącpoKulblerowsku-ciągachrzeczy.Możnaprzy
tymbraćpoduwagęwszystkieobiektydanegotypubezograniczeńczasoprzestrzen-
nych,bądźzograniczeniemdodanegomiejscaiczasu.Danyobiektmożebyćobiek-
tempierwszymwogóle,bądźlokalnie.Pierwszyprzypadeknazywaminnowacyjno-
ściąprymarną,drugi-sekundarną.Ustaleniepozycjidanegoobiektuwciągujest
równoznacznezocenąjegowartościwdanymciąguzuwaginaprzyjętekryterium.
Pierwszytypwartościokreślammianemartystyczno-innowacyjnejprymarnej,
drugi-artystyczno-innowacyjnejsekundarnej.
Dziełasztukiwartościowanesązuwaginawieleinnychjeszczekryteriów,
aprzedmiotemwartościowaniasąróżnetreścizawartewdziele:etyczne,psycholo-
giczne,społeczne,filozoficzne,ludyczne,religijne,polityczne,patriotyczne,utylitarne,
dydaktyczneetc36.Odpowiadająceimwartościnazywamyodpowiednionetycznymi”,
npsychologicznymi”,nspołecznymi”,nfilozoficznymi”,nludycznymi”,nreligijnymi”,
npolitycznymi”,nutylitarnymi”,ndydaktycznymi”etc.Zwyjątkiemocenywartości
ekonomicznejdziełasztuki,którawświeciesztukiniejesttraktowanajakorelewant-
nadlawartościdziełajakodziełasztuki,aconajwyżejjakowyrazfinansowywar-
tościsumarycznejdzieła,pozostałetypywartościowańmającharakterjakościowo-
-porównawczy,plasującydanedziełonaskaliwielkościdanejwartości37.
Sątakiewartości,którychrealizacjaniesłużyrealizacjiinnychwartości;zgod-
nieztradycjąaksjologiczną,określanesąonejakonabsolutne”lubnostateczne”;
sąteżitakie,którychrealizacjaniejestcelemostatecznym,alesłużyrealizacjiinnych
wartości,takiewartościokreślanesąmianemninstrumentalnych”(Puzynina1992,31).
Dlaprzykładu,wzdaniu:nAbyosiągnąćwrażenietrójwymiarowejgłębiwobra-
ziemalowanymnapłaszczyźniepodobrazia,należyzastosowaćzasadyperspektywy
geometrycznejipowietrznej”,własnośćwywoływaniawrażeniatrójwymiarowejgłębi
jestwartościąostateczną,aperspektywageometrycznaipowietrznasąwartościa-
miinstrumentalnymi,całezdaniewyrażaprzekonanienormatywnewyznaczające
35
Nazwęnwartośćartystyczno-historyczna”jakouszczegółowienienazwynwartośćartystycz-
na”wprowadziłTomasKulka,autorkoncepcjipodobnejdokoncepcjiOssowskiego(Kulka1985,91),
nacozwróciłuwagęBohdanDziemidok(Dziemidok2004,XXXVIII).
36WartościteTatarkiewiczokreślajakonpochodne”,gdyżniesąswoistedladziełsztuki(Tatarkie-
wicz1978,68).
37
Podwzględemlogicznymwartościowaniepoleganazastosowaniutrzechpredykatówocennych:
(1)XjestbardziejcenneniżYpodwzględemk;(2)XjestmniejcenneniżYpodwzględemk;(3)Xjestrów-
niecennecoYpodwzględemk,gdzienX”inY”symbolizująocenianedziełasztuki,zaśnk”-kryterium
oceny(J.Tarnowski2011,155).
