Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
TranscendentalnyinietranscendentalnysensjednościwmyśliXIIIwieku...
warunkowanabytowoilogicznieprzezjedność,żebezniejniemożeaniistnieć,ani
byćpomyślanaopowściągliwościwodwoływaniusiędotegofragmentuPlatońskie-
godziedzictwaskłaniajednakpodejrzenie,żeautorParmenidesajednośćiwielość,
awięcfundamentalnąproblematykęontologiczną(aniechbytylkologicznąilin-
gwistyczną),przywołujejedynienapróbę,jakodobrymateriałnapopisowezasto-
sowaniemetodydialektycznej(amożeteżjakosposobnośćdoostrzeżeniaprzedjej
nadużywaniem).Należywziąćpoduwagęrównieżto,żewśredniowiecznychkon-
cepcjachjednościtranscendentalnejniemożnawypatrzyćśladówjakiegośchoćby
pośredniegooddziaływaniawspomnianegodialogu10.
ZkoleiwdialoguFilebjednośćzdajesięwswymznaczeniuzbliżaćdowy-
mierności,liczbowejokreślonościalbowprostgranicy(peras)11.Równieżwtym
ujęciujednośćniejestrównozakresowazbytem,jakożezapośrednictwemliczby
jestgranicądlatego,cobezgraniczne,jestmiarądlatego,cobezmierne,liczbowym
określeniemdlatego,cojakonieokreślonawielośćjestliczbieniepodporządkowane.
Wrezultaciebytjakocałośćjestnietylesamąjednością,ilekombinacjąjednoś-
ciiwielości,miaryibezmiaru,ograniczającegoibezgranicznego.Zamiastczystej
ibezwzględnejjednościPlatonproponujeturaczejjednośćwróżnorodnościalbo-
mówiącjęzykiemHegla-pojednanąwielość12.Matozresztąswojepraktycznekon-
sekwencjewpostacidośćzaskakującego(jaknaintelektualistycznątradycjęsokra-
tejsko-platońską)rozstrzygnięciasporuonajwyższemiejscewhierarchiidostępnych
dlaczłowiekadóbr.Wswoistymnrankingu”dóbr,przedstawionymprzezPlatona
wFilebie,najwyższejpozycjinieprzyznajesięczystejracjonalności,samemurozu-
mowiijegoczynnościom,całkowiciejednorodnemu,badawczemuczyteżkontem-
platywnemusposobowiżycia.Oczywiścietakiejpozycjinieprzyznajesięrównież
skrajnieprzeciwnejpropozycji,toznaczysamejhedone,jejwielorakimprzejawom
iróżnymodmianompostawyhedonistycznej(takiegowyboruchybazresztąniktby
siępoPlatonieniespodziewał).Najwyższymdobremostatecznieokazujesięnie
to,cobezwzględniejednoijednorodne,inieto,cojestnieokreślonąwielością,ale
właśnieto,coproporcjonalnieiroztropnieztakichskrajnościzłożone,npojednana
wielość”-życiemieszane(biosmeiktos)13.
Pozostajejednakwmocyteza,iżnagrunciefilozofiiPlatonajedność-rozumiana
jakojednopostaciowośćwpodanymwcześniejsensie-jestnietyleneutralną,opiso-
wącharakterystykąidei,ilewłasnościąnoszącąinadającąwartość,jakożeprzesądza
otym,żedoskonale-wcałejpełni-istniejeidoskonale-wcałejpełni-jestpozna-
walnetylkoto,cojąposiada.NawetnagrunciePlatońskiejkosmologii,traktującej
oświecie,któryjestobrazeminnego,niewidzialnegoświata,iktóryistniejewczasie
żentegoJednego,rozkawałkowanegoprzezistnienie,jestmnóstwo”.Por.Parmenides,142B-144E;
polskiprzekład:s.52-59.
10
InaczejniżwprzypadkuneoplatonikówtakichjakPlotynczyProklos,uktórychmożnaodnaleźć
wyraźneśladyaporiidyskutowanychwParmenidesie.Proklosnapisałzresztąosobnykomentarzdotego
dialogu.
11
Por.Platon,Fileb,16CE,17E–18B;polskiprzekład:Fileb,tłum.W.Witwicki,Warszawa1991,
s.18,20.
12
Por.tamże,14C–18B;polskiprzekład:s.15–20.
13
Por.tamże,60C–61C;polskiprzekład:s.82–83.
