Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Antycypacje
13
otymmniejczybardziejprawdopodobnąopinię(doxa),aleniemożnamiećrzetelnej
wiedzy(episteme)2.
JednośćuPlatonatonietylkoosobnaideaalboformalnawłaściwośćkażdejidei,
czylijednopostaciowość.WpóźniejszymdialoguSofistajednośćzdajesięrówno-
ważnikiembytu-nwszystkim,coistnieje”3.Trzebajednakzastanowićsięnadtym,
czytętranscendentalnąrównoważnośćjednościibytumożnautrzymaćwtedy,kiedy
przyjmiesięzarazem-jakwSofiście-iżjednośćtotyle,cobezwzględnaniepodziel-
ność4.SamPlatonzgłaszacodotegowątpliwość,ujawniającnastępującąaporię:
albojednośćszerokorozumiana,znaczącatyle,cozłożonacałość,zbiórwszystkich
rzeczy-jeden,alepodzielnynawieleczęściczyteżelementówskładowych,albo
jednośćwznaczeniuwąskim-niepodzielność,wykluczającajakąkolwiekndomiesz-
kę”wielości,jakiekolwiekwewnętrznezróżnicowanie5.
Wątpliwościiaporiezwiązanezjednościąijejodniesieniemdowielościwypeł-
niającałyniemaldialog,któregotytułowymbohateremiintelektualnympatronem
jestParmenides.RozmowaSokratesazmistrzemzEleiijegouczniem,Zenonem,
rozpiętajestmiędzypozytywnątezą,nżeJednemjestwszystko”6,aponiekąddopeł-
niającąjąnegatywnątezągłoszącą,nżejeśliJednegoniema,tonicniema”7.Oba
temocnetwierdzeniazaopatrzonewkwantyfikatorogólny,któremogłybystanowić
fundamentjakiejśnontologiijedności”albohenologii,wyznaczająobszarbłyskot-
liwejfilozoficznejdysputy,pełnejparadoksówiintelektualnychnzwrotówakcji”,
śmiałychhipotezipedantycznychpolemik,unieważniającejwszelkiejednostronne
konceptyidemonstracyjnieniekonkluzywnej8.Nadzwyczajinspirującemogłoby
byćrozważenienaserio,czywogóleiewentualniepodjakimiwarunkamicośmoże
byćbezwzględniejedno,czyteżtakabezwzględnajednośćistniećniemoże,bo
zawszebędzienaznaczonajakąśpostaciąróżnicyimnogościinieuchronnie,choć
niepostrzeżenie,będziesięprzedzierzgaćwwielość,inawetsłowabędąkłamać
myślom9.Warterozważeniabyłobyzkoleirównieżto,czywielośćjesttakmocno
2
Por.Platon,Państwo,476A–480A;Fedon,78D,80B,83E;Uczta,211B;Fileb,15A–16D.
3
Por.Platon,Sofista244B-245D;polskiprzekład:Sofista.Polityk,tłum.W.Witwicki,Warszawa
1956,s.55-58.
4
Por.tamże,245A;polskiprzekład:s.57.
5
Por.tamże,244B-245D.
6
Por.Platon,Parmenides,128A;polskiprzekład:Parmenides,tłum.W.Witwicki,Warszawa1961,
s.22
7
Por.tamże,166C;polskiprzekład:s.111.
8
OczywiścieParmenidestoniejedynydialogPlatona,któryniekończysięjakąśrozstrzygającą
konkluzją.JednakbodajnigdzieindziejPlatonnieposunąłsiędotakiejprowokacji,byprzedmiotdys-
putytakjawnieunieważnić.Wystarczyprzypomniećostatniesłowadialogu:nłbodajczytamJedno
istnieje,czynieistnieje,toonoiteinnerzeczy,iwstosunkudosiebiesamych,iwstosunkudosiebie
nawzajem,wszystkienawszelkisposóbistniejąinieistnieją,iwydająsięiniewydająsię.-Święta
prawda”.Zob.Parmenides,166C;polskiprzekład:s.111.
9
WewspomnianymdialoguPlatonnierazodwołujesiędokonwencjisemantycznych,bywydobyć
najawparadoksyzwiązanezdialektykąjednościiwielościijużnagrunciejęzykakwestionowaćmocne
tezyontologiczne.Takjest,naprzykład,wprzypadkubadaniasensuwyrażenianJednoistniejące”czypo
prostunJednoistnieje”:zodrębnegosensuwyrazównjedno”inistnieje”jużmiałobywynikać,żejedno
jestnie-jedno,bojednoistniejącebyłobyzłożonącałością,którejczęściamisąjednoiistnienie.Gdybyzaś
głębiejsięnadtymzastanowić,tookazałobysię,żenjednoistniejące”jestnieograniczonymmnóstwem,
