Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
9
częściej-pozabytem-jedność,prawdęidobro(transcendentalnystatuspiękna
pozostajesporny)1.
Rozważaniaostatusieiznaczeniutranscendentaliówwogóle,awszczególności
transcendentaliówinnychniżjedność,sąwniniejszejpracyraczejokazjonalne.Za-
sadniczymprzedmiotemnamysłuiuważnej,krytycznejanalizyjesttranscendentalna
jedność,itoujętatak,jakjawisięwrefleksjiXIII-wiecznej.Pierwszorzędnymjej
znaczeniemwowejepocepozostajeto,naktóredawnozwróciłuwagęArystote-
les:njedność”totyleconiepodzielenie,brakczyzaprzeczeniepodziału(indivisio).
Ściślejnależałobypowiedzieć:tobytwsobieniepodzielony(ensindivisum)bądź-
wbardziejrozbudowanejwersji-bytwsobieniepodzielonyioddzielonyodinnych
(ensindivisumetdivisumabaliis).Natęnieabstrakcyjną,wbytowymkonkrecie
ugruntowanąinterpretacjętranscendentalnejjednościkładłszczególnynaciskTo-
maszzAkwinu:jednośćczyteżjednowtranscendentalnymsensietoniepodzielenie
czegośkonkretnego(zwłaszczawznaczeniu:czegośnumeryczniejednego),niepo-
dzielenienwrazzeswojąsubstancją”.Zasadnicząsprawąwprowadzonejtuanalizie
będzierozpoznaniesensutegowewnętrznegoniepodzieleniabytu.
Temucelowisłużyćbędązarównodrobiazgowestudiaiporównaniaprzeprowa-
dzanenabogatymmaterialeźródłowym(byoddaćsprawiedliwośćnietylkodomi-
nującyminterpretacjom,aleibardziejosobliwymkonceptom),jakistawianeprzytej
okazjiautorskiehipotezy.Wrealizacjiwyznaczonegocelupomogąteżrozważania
dotyczącetego,codlamyślicielizXIIIwiekuznaczybyćjednym:jednymwsobie
niepodzielonym,aleteżjednymnumerycznie,bowyodrębnionym,ujednostkowio-
nym,noddzielonymodinnych”.Tenwątekbędziewymagałzbadaniarelacjimiędzy
jednością(wróżnych,niekoniecznietranscendentalnychsensach)awielością(rów-
nieżwieloznacznierozumianą)iobjęciaanaliząpokrewnychpytańostosunekmię-
dzyjednościąaliczbączyjednościąamiarą.Obfitymateriałźródłowyprzybliżający
rozumienie,amożeirozwiązanielicznychpowstającychwtymzakresiekontrowersji
przynositeżpewnesugestiecodonietranscendentalnegosensujedności.Niektórzy
spośródwybitniejszychbadanychwpracyautorów(naprzykładTomaszzAkwinu)
wyraźniewskazująnatakzwanąjednośćmatematyczną,czylikategorialną(bona-
leżącązpewnościądokategoriiilości)-utożsamianązzasadąimiarąliczby-jako
dobryprzykładjednościniekonwertybilnejzbytem,azatemnietranscendentalnej.Są
jednakitacymyśliciele(itozarównobliscyTomaszowi,takjakjegomentorAlbert
Wielki,jakibędącyjegoadwersarzami,takjakSigerzBrabantu),którzyniemają
specjalnychtrudnościzuznaniem,żejednośćjakozasadaimiaraliczbyjestzarazem
jednościątranscendentalną.Wnioskipłynącezanalizymateriałuźródłowegobędą
1
Wdziejachklasycznejmetafizykiwartymuwagiwyjątkiemwsposobierozumieniatranscenden-
taliówjeststanowiskoDunsaSzkota,któryuwzględniał,coprawda,tradycyjnyzestawtranscedentaliów
wtradycyjnymrozumieniu,aleproponowałrównocześniealternatywnąlistętranscendentaliówzwanych
dyzjunktywnymi,któreniewpojedynkę,aledopierowparachtworzącychpojęcioweopozycjebyły
równozakresowezbytem.SkorojednakkoncepcjaDunsaSzkotanależyjużdopoczątkówXIVwieku,
wychodzizatemminimalniepozazakresprzedmiotowytejpracy,wspominamoniejtylkookazjonalnie,
trzymającsięzasadniczopodanejwyżejcharakterystykitranscendentalności.
