Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zgromadzonepodczasbadańterenowychiprzywołanewniniejszejpracy
tekstywzdecydowanejwiększościnależądorepertuaruprzedstawicieliśro-
dowiskagórniczego(pracownikówzakładówwydobywczych,członkówichro-
dzin,społecznościfunkcjonującejwokółkopalni).Narratorzysąwięcczęścią
określonejwspólnoty,współtworząją,towarzyszyimokreślonynbagaż”kul-
turowy78.Dlaczłonkatakiejwspólnotywypadekpodziemiąjestdoświadcze-
niemprzynależnymcodziennejegzystencji,dlategoteżpojawiającesięmode-
lekomunikacyjnezawierająokreślonyzestawcharakterystycznychtematów,
wtymtreścibezpośrednioipośredniozwiązaneznieszczęśliwymzdarze-
niem(procescyklizacji)79.Trzebajednakpamiętać,iżnpodobieństwomodeli
komunikacyjnych–tradycyjnychiwspółczesnych–nieoznaczazbieżności
wzakresiefunkcjonującychwżywymobieguspołecznymtekstów”80.Sytua-
cjewykonawczetekstówfolkloru81wpływająnarealizacjęokreślonychga-
tunków82.RochSulimapisze:nWfolklorze(niewfolklorystyce)działawzór
kulturowy.Przyporządkowujeonróżneteksty(takżeróżnegatunkowo)ty-
powymegzystencjalnymwyznaczonymprzezokreślonymodel«świata»”83.
JolantaŁugowska,analizującwspółczesnesytuacjewykonawczetekstówfolk-
lorunarracyjnego,wyróżniatrzyichtypy.Pierwszystanowikontynuacjęsy-
tuacjicharakterystycznychdlakulturytradycyjnej,zdominowanejprzez
słowomówione(bezpośrednikontaktfacetoface,tekstyprzekazywanesą
nmiędzyswymi”,zachowanyzostałtypowypodziałnwymiennościról”między
nadawcąaodbiorcą,miejsceiczasnależądopowtarzalnychsytuacjiegzys-
78D.Simonides,Współczesnaśllskaprozaludowa...,rozdziałNarratoraspołeczność.
79R.Sulima,Słowoietos...,s.142.
80J.Ługowska,Dylematywspółczesnegofolklorystyiliteraturoznawcy,w:Folklorystyka.
Dylematyiperspektywy...,s.131.
81Zob.J.Ługowska,Sytuacjewykonawczetekstówfolkloru...
82
nKażdyzgatunkówfolkloru–piszeDionizjuszCzubala–wymagadlaswojego
realizowaniasięinnejsytuacjiidlakażdegogatunkupowinnaonabyćoddzielnieopisana.Żal
pogrzebowypowstajewięcwinnejsytuacjiniżoracjaweselna,formułamagicznawinnejniż
anegdota,baśńwinnejniżopowieśćwspomnieniowa.Możnabynawetpowiedzieć,że
«wymagania»jednychgatunkówsąniezwyklewyszukane,innychmniejszelubcałkiemmałe.
Sytuacjeumożliwiającespełnieniejednychgatunkówsąodświętne,innychpowszednieico-
dzienne.Przysłowie,anegdotaczypogłoskazjawiająsięnaprzykładbardzoczęstoi«byle
gdzie»;pastorałka,pieśńdożynkowaczypieśńżebraczawokreślonejporzeiwstosownym
miejscu”.D.Czubala,Opowieścizżycia...,s.55.JerzyBartmińskizwracauwagę,iżgatunki
sytuacyjnewfolklorzepolskimsąprzedewszystkimzwiązanezobrzędamikalendarzowymi
(BożymNarodzeniem,postem,Wielkanocą,powitaniemwiosnyilata,żniwami),obrzędami
rodzinnymi(np.pieśniweselne,pogrzebowe)orazżesątzw.gatunkiokolicznościowe(związane
zgramiizabawami,lecznictwem,praktykamikultowymiikultowo-magicznymi).Większą
autonomiąwobecsytuacjiwykonawczychodznaczająsięgatunkiprozatorskieoperującefikcją
(np.baśń,bajka,anegdota),jakiniefikcyjne(np.podania,opowieściwspomnieniowe),atakże
pieśniepickie,fabularne,liryczneitd.Tenże,dz.cyt.,s.19.
83R.Sulima,Cotojestjęzykfolkloru?(głoswdyskusji),nLiteraturaLudowa”1976,nr4–5,s.11.
30
