Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
technikprzewidywanianiesprzyjającychokolicznościwystępująonezpew-
nościąrzadziejniżdawniej.Wkopalnijestniecoinaczej.Wprawdzieteżpro-
wadzonyjestmonitoring(stacjatąpańrejestrującawstrząsygórotworu,dys-
pozytorniagazometrii–wskazującapoziomstężeniaróżnychgazów:tlenu,
dwutlenkuwęgla,metanu),aleniejestonwstaniewskazaćwszystkichnie-
sprzyjającychwarunków,wtymtzw.czynnikaludzkiego,będącegoniejedno-
krotniekatalizatoremwystąpieniakatastrofy.
Jeślizatem,zgodniezpowyższymikonstatacjami,dotragicznegowyda-
rzeniapodziemiąmożedojśćokażdejporze,toniepodważalnymfaktemjest,
iżnajbardziejdoświadczająkopalnispołecznościzniązwiązane.Społeczno-
ścitesąwjakimśstopniuoswojonezkatastrofami,ztym,comożesięwyda-
rzyć.Naswójsposób–chociażbypoprzezświadomośćzagrożenia–sąone
mentalnieprzygotowanenatakąewentualność.Katastrofawpisanajest
wstrukturybyciagórnikiem,jegożoną,dzieckiem,rodzicem,rodzeństwem,
przyjacielem,znajomym.Strukturytewyznaczająwiadomewzorcezacho-
wań,któresąwdużymstopniuznormalizowane,skodyfikowane(rytuali-
zacja),samazaśkatastrofaprzyjmuje–podobniejakwojna–charakterry-
tuału.nCzłowiekwojny[ikatastrofy]–utrzymujeRochSulima–jakkażda
jednostkauczestniczącawrytuale,jestczłowiekiemwspólnoty,poddanyjest
tajemnymrytmomświataikosmosu,objawianajbardziejdramatycznie
swojąegzystencję,gdyżzawszeocierasięodoświadczanąwprost,aniera-
cjonalizowaną,definicjęwłasnejgatunkowości”54.Praktykirytualnerealizo-
wanesąkażdegodniawkręgudomowym(postawyindywidualne,np.pożeg-
naniaprzedwyjściemdopracy,modlitwydośw.Barbaryoszczęśliwą
szychtę),inne–zachowaniakolektywne–zazwyczajjużpowystąpieniunie-
szczęśliwegozdarzeniawsamejkopalni(wśródzałogi)iprzednią(brama
wejściowa)równieżwprzestrzeniświątyni,stanowiącndorobekpokoleń”55.
nRzeczywistośćprzeżywana(doświadczana)–zauważabadaczkultury–po-
siadaokreślonąlogikęuczestnictwa,logikęzpunktuwidzeniauczestnika,
któranietylkowyznaczanp.koncepcjęlosu(systemwartości,etos),aletak-
żeregułydziałań,pragmatykężycia(np.elementarnesytuacjeegzysten-
cji)”56.Jednakstopieńnprzeżywania”kopalni–jakwszelkiewydarzeniagra-
niczne–niejestwolnyodprocesówmitologizacyjnych.Samprocesnujarz-
miania”zakładuwydobywczego,kulturowaneutralizacjagranicylękuma
dwaźródła.Pierwszymsąmistyczno-magiczneśrodkipozwalającesymbolicz-
nieopanowaćzagrożenie(wierzeniaizachowaniaprzesądne),drugim–wie-
54R.Sulima,Słowoietos.Szkiceokulturze,Kraków1992,s.147.
55S.Czarnowski,Kultura,w:tenże,Dzieła,t.1,Warszawa1956,s.20.
56R.Sulima,Rekonstrukcjeiinterpretacje,w:Folklorystyka.Dylematyiperspektywy,red.
D.Simonides,Opole1995,s.71.
25
