Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Towianizmwujęciufilozoficznym(imetafilozoficznym)
tomiastMickiewiczszukałnowychzwiązków,byłwtymniezmiernieczynny,
oddawałpierwszyróżnymosobomwizyty,mówiącwszędziezzapałemoTo-
wiańskim.Zapowiadałznatchnieniajego,żeidzieMążPrzeznaczenia,który
narodyuciśnione,anaprzódPolakówiŻydów,wydźwignieztoni,żenastą-
pitotakprędko,iżjeszczestarcynasi[ł]ojczyznywolnejdoczekają,żena
całymświeciebędzieodtąd,sprawąowegomęża,panowałasprawiedliwość,
itd.Natewszystkiezwiastowaniawstrząsanojużpowszechnieramionami,
mówiąctylkopocichu:cotosięrobiicosięzrobizMickiewiczem!10
15
Zilustrowanywtreścitychwypowiedzizasadniczyproblemśrodowiska
polistopadowejemigracjipolskiejzzaakceptowaniemideowegoprzeka-
zutowianizmu11skłaniadopostawieniaszerszejkwestiinaturyfilozoficz-
nej:czyinaileideologiamesjanistycznaepokiromantyzmugrawitowała
wswymhistorycznymrozwojuwstronęheterodoksjikatolickiej?Andrzej
Walickistawianawettezę,żewektortenokreśladopewnegostopniafi-
nalnykierunekrozwojuromantycznegomesjanizmupolskiego,przynaj-
mniejwjegokanonicznejwykładniMickiewiczowskiej12.Jeżelitak,torola
towianizmuwtymprocesiemogłaokazaćsiękluczowa.Wyjaśniałobyto
przyczynytakzdecydowanegooporuwobectegostanowiskazestronyza-
równoksiężyZmartwychwstańców,jakiprzywoływanegotuWitwickiego.
RolafiMężaBożego”wtowianizmiewiążesięzwielomahistoriozo-
ficznymizałożeniami,przyjmowanymituwprostbądźimplicite.Istnienie
wtymsystemiewyobrażeńmesjanistycznychfunkcjiswoistegofimęża
opatrzności”zakładaoczywiściewpierwszymrzędziekategorięsamej
fiopatrzności”.Kategoriętęmożnaujmowaćwjejbezpośredniejwykład-
nireligijnejbądźwwykładnifilozoficznej,wramachktórejźródłowa
chrześcijańskawizjatranscendentnejopiekiBoskiejnadświatemulega
jużdesakralizacjiczęściowej,jakwśredniowiecznymjoachimizmieczy
wNaucenowejGiambattistyVica13,bądźpełnej,jakwmyśliWoltera14
ijegoosiemnasto-idziewiętnastowiecznychkontynuatorówwnur-
cieświeckiejfilozofiidziejówdoHeglawłącznie15.Pierwszeztychujęć
10S.Witwicki,Towiańszczyznawystawionaianeksamiobjaśniona,Paryż1844,s.9–10.
11Por.takżeK.Kantak,MickiewiczaiTowiańskiegoSprawaBoża,Londyn1957.
12Por.A.Walicki,MesjanizmAdamaMickiewiczawperspektywieporównawczej,Warszawa
2006,s.24.Por.takżetenże,Międzypolskimmesjanizmemamisjonizmem.RozmowazAn-
drzejemWalickim,fiTeologiaPolityczna”2007,t.4,s.36.
13Por.G.Vico,Naukanowa,tłum.J.Jakubowicz,Warszawa1966.
14
Por.Voltaire,PoèmesurledésastredeLisbonne;PoemaozapadnieniuLizbony,tłum.S.Sta-
szic
,oprac.J.Wójcicki,Piła2003;tenże,Filozofiahistorii,tłum.M.Skrzypek,Warsza-
wa2018.
15Por.A.Wawrzynowicz,Znaczenierefleksjihistoriozoficznejwrozwojupolskiejmyśli
społeczno-politycznejXIXiXXwieku,fiFilo-Sofija”2015,nr28,s.53–64.
