Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
ANDRZEJWAWRZYNOWICZ
zakładajeszczereligijno-teologicznąperspektywęortodoksyjniepojętej
historiiświętejiprowidencjalizmuchrześcijańskiego,natomiastdrugie
reprezentujefilozoficznąperspektywęmniejlubbardziejheterodoksyj-
negouwalnianiasięspodwpływówtegowyjściowegoprowidencjalizmu
izastępowaniagonowymuniwersum–uniwersumwpełnizdesakrali-
zowanejjużniejakohistoriiświata.(Wartododaćnamarginesie,żerów-
noleglezachodziwEuropieZachodniejproceszanikaniauniwersalnego
myśleniawkategoriachchrześcijańskiejekonomiizbawieniaiwyłonie-
niasięoptykiklasycznejekonomiipolitycznej,anastępnieperspektywy
socjalizmuutopijnegoczystanowiskamaterialistycznejkrytykiekono-
miipolitycznejMarksa.Podobnieteż,tradycyjnychrześcijańskiteizm
zachodnioeuropejskijeststopniowowypieranyprzezoświeceniowyde-
izm,apóźniejateizm).
Jeżeliprzyjrzymysięposzczególnymstanowiskomwgłównymnurcie
historycznegorozwojuideimesjanizmupolskiego16–odfazypremesjani-
stycznej(reprezentowanejwkoncepcjach:JanaPawłaWoronicza,Józefa
MariiHoene-Wrońskiego,JoachimaLelewela,JózefaGołuchowskiego,
KazimierzaBrodzińskiegoczyMaurycegoMochnackiego)17,przezfazę
mesjanizmuwłaściwego(AdamaMickiewicza,LudwikaKrólikowskiego,
FlorianaBochwica,AndrzejaTowiańskiego,JuliuszaSłowackiego,Kon-
stantegoDanielewicza,ZygmuntaKrasińskiego,AntoniegoBukatego,za-
wodowychfilozofówpolskichokresumiędzypowstaniowegoXIXwieku,
takichjakBronisławF.Trentowski,KarolLibeltiAugustCieszkowski,
agranicznietakżeCyprianaNorwida)18,ażpofazęneomesjanistyczną
pierwszychdekadXXwieku19–tozobaczymywcałymtymnurciejak
gdybydługiłańcuchnieustannieponawianychpróbugruntowaniawizji
świata,którabyłabyusytuowanastrukturalniegdzieśfipomiędzy”scha-
rakteryzowanymituujęciami–tradycyjnymreligijno-eschatologicznym
ujęciemzperspektywyprowidencjalizmuchrześcijańskiegoinowoczes-
nymujęciemfilozoficznohistorycznym.Wtymsensietowianizmniejest
tuwyjątkiemistanowijednozogniwwtymłańcuchu.Gdybyśmymie-
liokreślićbliżejspecyfikętegostanowiskawcałokształcierozwojuidei
mesjanizmupolskiego,tobyłabyniąwłaśnieobecnośćzaawansowanej
16Por.A.Wawrzynowicz,Spóropolskimesjanizm.Genezairozwójidei,w:Spóromesjanizm,
t.1:Rozwójidei,red.A.Wawrzynowicz,Warszawa2015,s.V–XX.
17Por.Spóromesjanizm,t.1:Rozwójidei,dz.cyt.,s.3–70.
18Por.tamże,s.71–306.Por.takżeA.Wawrzynowicz,Romantycznymesjanizmpolskiapro-
blemwolnościnarodowej,w:Pomiędzynacjonalizmemafederalizmem.Literatura–religia–
naród,red.T
.Garbol,Lublin2019,s.57–89.
19Por.Spóromesjanizm,t.1:Rozwójidei,dz.cyt.,s.307–490.
