Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Koniecideologii
33
dobnegomyśleniamożnaznaleźćwróżnychpracachztamtegookre-
su,choćbywpełnymnadzieizakończeniuWielkiejtransformacjiKarla
Polanyi’ego,wktórymautorwyrażapewność,żekatastrofalnedo-
świadczeniawojennepogrzebałyraznazawszefundamentalizmryn-
kowy,którydekadęwcześniejwygrałzdemokracjąwwielumiejscach
kontynentueuropejskiego48.
Drugapołowalatpięćdziesiątych,kiedytezaoDkońcuideologii”
pojawiasięizyskujenaznaczeniu,ztegopunktuwidzeniamiałaby
byćnaZachodzieczasemdojrzewanianowejmądrościpolitycznej,
wramachktórejpodzielasięzgodęnapodstawowewartościliberalnej
demokracji,costanowiłobykontrastwobecrozpolitykowanejdekady
lattrzydziestych.Zesporuideologicznegowkrajachzachodnichpo-
zostaławtymczasiezaledwiedyskusjawokółkonkretnegokształtu
kompromisumiędzyrynkiemaregulacjączywokółdoprecyzowania
poszczególnychartykułówrozejmumiędzykapitałemapracą.To,co
liczysięwtakichsporach,tonieszerokozakrojonawizjazmianyspo-
łecznej,alewmiaręmożnościprecyzyjneporównaniekorzyścipły-
nącychzpaletyróżnychpraktycznychrozwiązań.Jeślikojarzęwięc
tezęokońcuideologiiztradycjąkonserwatywną,towłaśnieprzez
ównacisknakonkretnekompromisowerozwiązania,nastopniowość
zmian,którepowinnymiećreformistycznycharakter,wreszcienaak-
centowaniezłożonościiskomplikowanegocharakteruładupolitycz-
negowrozwiniętychspołeczeństwach.
Jeszczesilniejnaznaczatensposóbmyśleniakonserwatywny
zduchaobrazdoktrynrewolucyjnychjakoformyszaleństwabądź
Dateistycznejreligii”.ByćmożenajpełniejszywyrazdałmuRaymond
Aron,opisującanalogiemiędzymarksizmemareligiąwpracyOpium
osobąwśródobecnych,która,wedługrelacjiLipseta,nadaltraktowałapodziałyide-
ologicznepoważnieiprotestowałaprzeciwkoichzamazywaniu,miałbyćFriedrichvon
Hayek,niestrudzeniestającywopozycjidowszelkichforminterwencjipaństwawgo-
spodarkę,tamże.
48Ozwiązkumiędzysytuacjąrynkuawzrostemznaczeniafaszyzmuzob.K.Po-
lanyi,Wielkatransformacja.Polityczneiekonomiczneźródłanaszychczasów,przeł.M.Za-
wadzka,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2010[1944],s.287.Nadzieję
nakoniecDutopijnegoeksperymentusamoregulującegosięrynku”wyrażaPolanyina
s.296-297.
