Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Koniecideologii
31
ZawszezaścechujeichskłonnośćdoDmetafizycznejsofistyki”,wktó-
rejopierająsięnazasadziewszystkoalbonic,ignorujączłożonośćtego,
cospołeczne41.Wartozapamiętaćkolejnemotywy,którychużywaBur-
ke:sugestię,żemyślenierewolucyjnepodążazareligijnymiwzorcami,
żejestwyrazemekscytacjigraniczącejzszaleństwem,wreszcieżejest
opartenaskrajnościachiabstrakcjach,sprzecznychzezłożonąrzeczy-
wistościąsprawowaniawładzy.Wszystkietemotywypowrócąniemal
niezmienionewargumentacjizwolennikówtezyokońcuideologiisto
pięćdziesiątlatpóźniej.Ważniejszejednakjestuchwycenieistotytej
argumentacji:przeciwstawieniamyśleniaschematycznegoidoktrynal-
nego-mądrościopartejnapraktycepolitycznej.
NiemaldokładniepowtórzytęargumentacjęMichaelOakeshott,
umieszczającypolitykęwśródsztuk,którychmożnanauczyćsięjedy-
nieprzezpraktykę:ideologiajestwobecpolitykitym,czymzbiórreguł
technicznychwobecsamejczynności-wjednymidrugimprzypadku
schematycznezestawienieskładnikówniezdajesprawyzumiejętno-
ści,doświadczeniaizmysłupotrzebnychwkonkretnymdziałaniu42.
Takjakksiążkareligijnaniezdajesprawyzdoświadczeniareligijnego,
azbiórregułdotyczącychmalarstwaniewyczerpienigdydoświadcze-
niasztuki:wobutychdoświadczeniachobecnyjestelementniewyra-
żalnyzapomocąksiążkowychreguł.Nawiasemmówiąc,podobnymdo
siebieargumentacjomBurke’aiOakeshottamożnapostawićpodobny
zarzut:żewypowiadającyjeautorzywięcejmówiąoswojejsytuacji
niżotym,cokrytykują,mająbowiemokazjężyćwustrojupolitycz-
nym,któryzmieniałsięewolucyjnieprzezwieki,wykształcającpo
drodzewolneinstytucje.Ichargumentacjajestwięcspecyficznadla
tradycjibrytyjskiejiniemożebyćuogólniana.WobecBurke’azarzut
tenprzedstawiłTocqueville,stwierdzając,żepolitykaciągłościbyła
weFrancjiniemożliwawobecbłędówdawnegoustroju,któreraczej
przygotowałyrewolucję,niżprzedniąchroniły:DBurkeniewiedział
dokładnie,wjakimstaniezostawiłanasnaszymnowympanomtamo-
41Zob.tamże,s.40,78-79,81.
42M.Oakeshott,Racjonalizmwpolityce,przeł.A.Lipszyc,w:WieżaBabeliinneeseje,
wyb.P
.Śpiewak,Aletheia,Warszawa1999,s.30-31.
