Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Pokońcuideologii(wprowadzenie)
wklasycznejpracyEdmundaBurke’aRozważaniaorewolucjiweFrancji.
Burkenieposługujesiępojęciemideologii(wejdzieonodoużytku,od
razuwpejoratywnymsensie,dopierowdziewiętnastymwieku,mię-
dzyinnymidziękiNapoleonowi),alejegoksiążkęmożnarozumieć
właśniejakofundamentalnądlanowoczesnejmyślipolitycznejkryty-
kęideologiirewolucyjnej.
To,conajistotniejszewargumentacjiBurke’a,jestzawartewsamej
sytuacjipisania,objaśnianejprzezautora:Burkenieformułujewswo-
jejksiążceżadnegoprogramu,receptypolitycznegomyślenia,aleraczej
odpowiadanaprowokację.Reagujenaskandal,jakimsądlaniegowy-
stąpieniaangielskichradykałówimyślorazpraktykarewolucjifrancu-
skiej.Rekonstruujenietylewłasnypogląd,ilezasadysamegodziałania
politycznego,takiejakieonesą.Opozycja,naktórątutajnatrafiamy,
kontrastujewięcpraktykępolityczną(uprawianąprzezBurke’ajako
aktywnegopolityka)zabstrakcyjnymmyśleniem,niebezpiecznymdla
politykinawieleróżnychsposobów37.Mądrośćdziałaniapolitycznego,
wyrosłazwieloletniegodoświadczeniaizbudowananaświadomości
tego,jakzłożonyidelikatnycharaktermaładpolityczny,jestczymś
zasadniczoróżnym,przekonujeBurke,odmetafizycznychabstrakcji,
naktórychzbudowanyjestszeregprymitywnychiwzajemniesprzecz-
nychteoriirewolucyjnych.WoptyceBurke’arewolucyjniagitatorzy
sąwnajlepszymrazieDateistycznymiksiężmi”38,moralizatoramimy-
lącymikazalnicęzpolityką39.Wnajgorszymrazieszaleńcami,któ-
rymDduchwolnościkurzysięzgłówjakczadbuchającyzkomina”40.
37DlategodziełaBurke’anieobciążacharakterystycznyparadoks,któryzmuszał
konserwatystówfrancuskichdoodpowiadanianaprogramrewolucjiprogramemwła-
snym,toznaczykolejnymprojektemrewolucjioprzeciwnymznaku,wwarunkach,
wktórychwydarzeniapolityczneuniemożliwiłykontynuowaniedawnychwzorców
-dylemattenopisałJerzySzackiwklasycznejpracyKontrrewolucyjneparadoksy.Wizje
światafrancuskichantagonistówWielkiejRewolucji1789-1815,PaństwoweWydawnictwo
Naukowe,Warszawa1965.
38Burkeokreślatakzajmującychsiępolitykąliteratów,zob.E.Burke,Rozważania
orewolucjiweFrancji,przeł.D.Lachowska,Znak,Fundacjaim.StefanaBatorego,Kra-
ków-Warszawa1994,s.126-127.
39JakpiszeBurke,Dpolitykaikazalnicamałomająwspólnego”,tamże,s.31.
40Tamże,s.47.
