Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Marksizmjakoideologiatotalna
25
potrzebludzkiegoumysłulepiejniżsamarzeczywistość”27.Ideolo-
giatakrozumiananiedziałatylkojakoideałwyznaczającycelepoli-
tyczneanitylkojakolegitymizacjapanowania:jesttakżenarzędziem
ujarzmianiajednostek.Arendtokreślająjakologicznykaftan,który
jednostkinakładająnaswojemyślenie.Jesttozgodnezpodstawową
definicjąideologiijakoszeregurozumowańwychodzącychodtrakto-
wanychdogmatycznieprzesłanek.Wtensposóbideologiaiterrorfi-
zycznyprzylegajądosiebie:ideologiaprzezswojąkompletnośćstaje
sięformąprzemocymentalnej,terror-jestkomplementarnąformą
przemocyfizycznej.
Niejesttojedynysposóbujmowaniarelacjimiędzyideologią
aterrorem:wartoskontrastowaćgochoćbyzuwagamiFranzaNeu-
manna,którywswojejanalizienazizmurównieżposługujesiępoję-
ciemDideologiitotalitarnej”,alewzupełnieinnymznaczeniu.Według
Neumannajednązcechdefinicyjnychowejideologiijestjejzmienność,
brakpodstawyizależnośćodterroru,któryDzastępuje”jejspójność
logicznąikompleksowośćrozumowania.Zwykłedoktrynypolityczne
musząkonkurowaćzinnyminademokratycznymrynkuidei-ideolo-
giatotalitarnajestmonopolistyczna,dlategoniemusinikogoprze-
konywać.Naziścimoglimyślećnielogicznieiżonglowaćużywanymi
słowamidowolnie,bozapomocąprzemocydosłownieDzalepiali”luki
swojegopolitycznegorozumowania:zastraszali,zamiastprzekonywać,
ifizyczniepozbywalisięwszelkichkonkurencyjnychjęzykówpolitycz-
nych28.ArgumentacjaNeumannawydajesięprzekonująca(szczegól-
nie,jeśliktośmiałokazjębadaćDrównanialogiczne”iDsupersensy”
literaturynazistowskiej),alewyraźniesłużyinnymcelom:punktem
wyjściajestdlaniejobronademokracji,aniewolnościwrozumieniu
liberalizmupolitycznego.Zestawieniespójnościlogicznejzterrorem
EuropejskieCentrumSolidarności,Gdańsk2010,s.291-293.Oczywiściekoncepcja
Staniszkisróżnisięznacznieodomawianegoprzezemniestanowiskaprzezswójdia-
lektycznycharakter.ArendtczyBerlinpodkreślająniedialektyczny,alogicznyzwiązek
myśleniaideologicznegoztotalnympanowaniem.
27H.Arendt,Korzenietotalitaryzmu,t.2,s.91.
28Zob.F
.Neumann,Behemot.Narodowysocjalizm-ustrójifunkcjonowanie1933-1944,
przeł.J.Giebułtowski,FundacjaWydawnictwoNaukoweTextura,Warszawa2016,
s.44-45.
