Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Platońskizarzutokłamstwiewpoezji:jakofikcjamożebyćona
porównywanazopiniąpubliczną,aniezdosłowniepojmowanym
stanemrzeczy.Filozofusprawiedliwiatakżeretorycznesposoby
nakłanianiaodbiorcy:skoroapeldotyczymniemań,anieprawdy,
tedychwytyperswazyjnedozwolonesątyleżwsądzie,cowprzemó-
wieniupolitycznym.Liczysięprzedewszystkimethos,czylicharakter
mówcy,jegomoralnezaangażowanie,orazpathos—uczucie,jakie
powinienwzbudzaćmówca
18
.
IznowuanalogiazPoetyką—wszaktragediapowinnawzbudzać
uczucialitościitrwogi(pathos),aprocesoczyszczenia(katharsis)
stanowiefektwrównejmierzeestetyczny,jaketyczny.CałaPoetyka
jestteoriąsztukinastawionąnajejoddziaływanie,naintymnykontakt
tragediizjejwidzemczyczytelnikiem.Kontakttenumożliwiają
równieżtakzwanemiejscawspólne(toposkoinos),mniejlubbardziej
oczywisteprzesłanki,stanowiącedlaretorapodstawęgryopartejna
budowaniusylogizmów,adlapoety—potocznemotywy,aniekiedy
wręczkomunały,którychużywaniegwarantowałosukcesupublicz-
ności.NieprzypadkowoArystotelespisał,żenajlepszefabułypoeta
odnajdujewtradycjimitycznej.
UczeńPlatonakompletnieodrzuciłjegoaksjologię,aktywność
twórcyokreśliłjakokreację,aniejakoodwzorowywanie,pozbawił
tymsamympoezjęzobowiązańwobecprawdy,zaśprzyjemność
estetycznązwiązałzudawaniem,którymwistociejestkażdamimesis.
Jednakdlakontynuatorówpoetykiterewelacjeniebyłyoczywiste.
Pojęcienaśladowaniawsposóbkoniecznyzakładałoistnieniemodelu,
ajeśliistniejemodel,tojestonosadzonywrzeczywistości,doktórej
twórcawiniensiędostosowywać.Poeta-odtwórcaipoeta-twórca—to
dwiemożliwościinterpretacjiPoetykiArystotelesa,azarazemdwie
orientacjewestetyce:naturalistycznaikreacjonistyczna.Pierwsza
interesujesiępodobieństwemobrazuartystycznegodomodelu,iluzją,
druga—metodamiosiąganiategopodobieństwa,działalnościąilu-
zjonistyczną.Przykładamipierwszejorientacjisąbadanianadrealiz-
memobrazów,ujęć,scen,pytaniaopierwowzoryhistorycznepostaci
iwydarzeńhistorycznych,poszukiwaniezbieżnościmiędzyopiniami
18
Por.Arystoteles,Retoryka,w:Trzystylistykigreckie.Arystoteles.Demetriusz,
Dionizjusz,przeł.ioprac.W.Madyda,Wrocław1952.Ozwiązkufikcjizopinią
publicznąpiszeJ.ZiomekwRetoryceopisowej,Wrocław1990,s.22–32.
40
