Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
permanentnejpotrzebyzastępowaniawłasnegojaprzezjainnego.
WszystkotoArystoteles,uczeńPlatonaokreśliłjakoinstynktmimety-
czny,jednakwprzeciwieństwiedoswegomistrza,wprowadzając
kategorięoczyszczenia(katharsis)nadałmuwysokiewalorypoznaw-
czeietyczne.TwórcaPaństwa,rozdartymiędzymożliwościami
estetycznymi,jakiedajemimetycznaformawypowiedzi,aimperaty-
wamimoralnymi,którymzagraża,ostateczniewolizniejzrezyg-
nować.
Panujeopinia,żewmłodzieńczymdialoguIonpoetaprzyjmuje
innąrolę:stajesięnaczyniem,przezktóreprzemawiająbogowie,jest
ichtłumaczem.Przypominaszaleńca,głoszącegonaforumtreści,za
którenieodpowiada.ChociażpoetazIonanienaśladuje,jego
osobowośćpodlegapodobnemuwywłaszczeniujakosobowośćpoety
mimetycznego.Postaćpoety–szaleńcanasuwamyślopoezjilirycznej
jakoekspresjiuczuć.Wydawałobysię,żemowapoetywIoniejest
uzupełnieniemsposobówwypowiedzi,októrychPlatonpisałwIII
księdzePaństwa.
Rozróżnieniemimesisidiegesis,naśladowaniaiopowiadania,
stanowićmożewstępdowiedzyorodzajachigatunkachliterackich.
WedługGérardaGenettelaPlatonmówiogatunkachtakichjak
tragedia,komedia,epopejaidytyramb.Kategoriaminadrzędnymi
wobecnichniesąrodzaje,aletrybyokreślającesytuacjęwypowiada-
nia,toznaczypozycjępodmiotumówiącego.Sąto:trybnarracyjny,
mimetycznyimieszany(narracyjno-mimetyczny,typowydlaeposu,
gdzie—jaknapisano—poetawjednychpartiachmówiodsiebie,
awinnych—naśladujeprzedstawianepostaci).Genettezwrócił
uwagę,żewtypologiitejnaśladowaniezostałoograniczonedoformy
wypowiedzi(lexis),nieuwzględniasięjejtreści(logos).Jednakitryb
mimetyczny,itrybnarracyjnyzakładają,żepoezjajestwerbalną
reprezentacjąrzeczywistościodniejniezależnej
5
.
Ujęcietakiewykluczazsystemugenologicznegolirykę,która
—mimożepodobniejakopowiadanieprostejestbezpośrednią
wypowiedziąpoety—nieprzedstawiarzeczywistości.Dytyramby,
októrychwspominająPlatoniArystoteles,byłypieśniaminacześć
5
G.Genette,Frontièresdurécit,w:FiguresII,Paris1969orazGatunki,„typy”,
tryby,przeł.K.Falicka,w:Studiazteoriiliteratury.Archiwumprzekładów„Pamiętnika
Literackiego”,II,red.K.Bartoszyński,M.Głowiński,H.Markiewicz,Wrocław1988.
25
