Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sokrateskażdegopoetęnazywanaśladowcą(mimetes);jakowytwórcę
Hwidziadeł”(eidolonpoietes)przeciwstawiagorzemieślnikowi,który
wytwarzaprzedmiotymaterialne.Naśladowanieartystycznejest
potrójnymoszustwem:ponieważprzedmiotymaterialnestanowią
odbiciejedynychprzedmiotówrzeczywistych,jakimisąidee,zatem
wizerunkitychmaterialnychprzedmiotówsąnaśladowaniemtego,
cojużsamowsobienaśladuje.Sztukajakotakaoddalaczłowiekaod
prawdyipogrążagowświeciepozorów.Nieliczysięjakośćod-
tworzenia:kiedymimesisjestwierna,aartystaprzedstawiaprzedmiot
zgodnyzjegomaterialnymmodelem,wytwarzakopię,którajest
zbędna
3
.Jeśliwizerunekniejestwierny,wówczasjestnietylko
niepotrzebny,aleprzedewszystkimniebezpieczny,ponieważzamiast
prawdyewokujeiluzję.Zpunktuwidzeniamoralnościartystanie
różnisięodsofisty,któryzapomocąpięknychpodobiznwytwarzanych
wsłowachuwodzimłodychludzi.Dlategofilozofradziwładcom
pozbyćsięisofistów,ipoetów.
Platonzdawałsobiesprawęztego,żenajbardziejszkodliwesą
dziełanajbardziejulubioneprzezwidzówisłuchaczy:tragedieiepo-
peje.Poezjajakosztukasłowaprzekazujeobrazywukładachrytmicz-
nych,działającnazmysły,anienarozum.Dlategofilozofszczegółowo
zastanawiałsięnadśrodkami,zapomocąktórychpoezjauwodzi
odbiorców,nadformalnymiprzyczynamioddziaływaniaIliadyiOdy-
seioraztragediigreckich.WIIIksiędzePaństwaSokratesmówi,że
istniejądwatypyopowiadania.Pierwszypoleganatym,żepoetamówi
wewłasnejosobie.Tentypopowieści(diegesis)przeciwstawiasię
utworomtragicznym,gdziepoetaukrywasiępodpostaciamiteatralny-
mi,aaktorzywmowiebezpośredniejnaśladująkwestiewypowiadane
przezbohaterów(mimesis).Opowiadanieprostenienaśladuje.Trzeci
trybwypowiedzistanowiopowiadaniemieszane,typowedlaepopei
Homera,gdzieautor,relacjonującprzygodybohaterów,razmówiod
siebie,ainnymrazemwcielasięwpostacieimówiwichimieniu.
3
Por.HNietrzebawcaleprzekazywaćwszystkiego,cozawieraprzedmiot,oileto
mabyćobraz.[...]GdybybyłytakiedwadziełajakKratylosiobrazKratylosa,gdyby
jakiśzbogównietylkoodtworzyłtwójkolorikształt,takjakmalarze,aleiwnętrze
zrobiłbytakiesamo,jaktymasz,odtworzyłbymiękkośćiciepłotęorazruch,duszę,
rozum,jednymsłowem,towszystko,cotymasz,stworzyłbytakiesamodziełoipostawił
obokciebie,byłbytoKratylosiobrazKratylosaczydwajKratylosowie?”,Platon,
Kratylos,przeł.Z.Brzostowska,Lublin1990,s.122.
23
