Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedstawieniedramatyczne,atakżemimetycznepartieepopei
mogą,zewzględunabezpośredniośćisugestywnośćnaśladowania,
ewokowaćwzoryzachowań.Mimesisartystycznazyskujeprzedłuże-
niewżyciuodbiorców;skłaniawidzówdoulegania—zaprzed-
stawianymipostaciami—słabościomiprzypadłościomniegodnym
obywateliRepubliki,cokończysięogólnymrozprzężeniemmoralnym
iutratąhartuducha.Oddziaływanietakichutworówdowodzi,wjaki
sposóbnajwierniejpojmowanamimesisobracasię—wedługPlatona
—przeciwsamejsztuceijejpublicznymzobowiązaniom.Filozof
uważa,żeprawdziwiemoralnejestopowiadanieproste;wnim
bowiempoetawyrażaswojepoglądy,nienarażającsłuchaczana
pokusywynikająceznaśladowaniabohaterów.Cowięcej,dajepara-
frazęfragmentuIliady,przekładającbezpośredniąmowęrozpaczają-
cegoChryzesanaprzytoczeniewmowiezależnej
4
.
Platonnadajemimesisstatusfarmakonu:środka,którymoże
leczyć,alewdawceniekontrolowanejprowadzidośmierci.Otóż
mimesisniedajesiękontrolowaćzpowoduwrodzonejludziom
skłonnościdonaśladowania,dowcielaniasięwinneosoby,do
4
Por.HGdybysiępoetawżadnymmiejscuniechował,tobycałypoematprowadził
beznaśladowania.Ażebyśniepowiedział,żeznowunierozumiesz,jakbysiętodziać
mogło,tojacipokażę.GdybyHomer,powiedziawszy,żeprzyszedłChryzes,niosąc
okupzacórkęizprośbamidoAchajówanajwięcejdokrólów,mówiłpotemnietak,jak
bysięsamstałChryzesem,alejeszczewciążjakoHomer,towiesz,żetobyniebyło
naśladowanie,tylkoopowiadanieproste.Tobybyłomożejakośtak–alejabędęmówił
bezrytmu,bojaniejestempoetą.«Więcprzyszedłkapłaniżyczyłim,żebyimbogowie
dalizdobyćTroję,aimsamymcałowrócićdodomu,acórkężebymuwydaliwziąwszy
okupiuczciwszyboga.Kiedyontopowiedział,wtedyinnizaczęlibaćsięboga
izgadzalisię,tylkoAgamemnonsięzagniewałipoleciłmu,żebysięzarazzabrał
idrugiraznieprzychodził,bogotowomuniepomócberłoaniprzepaskaboga.Zanim
mucórkęuwolni,onasię,powiada,zestarzejewArgos,przyjegoboku.Kazałmuodejść
inieirytowaćgo,abycałydodomuwrócił.Starzectousłyszał,przestraszyłsięiodszedł
pocichu,aminąwszyobózzacząłsiębardzomodlićdoApollona,wymieniając
przydomkibogaiwypominającmutoiowo,iproszącowzajemność–jeżelimukiedyś
możeofiarowałjakiśmiłydarczytokaplicęmuzbudował,czyofiaręzłożył.Wzamian
zatoprosiłizaklinał,żebyAchajowiejegołzyodpokutowalipodstrzałamiboga».Wten
tosposób—dodałem—przyjacielu,robisięopowiadanieprostebeznaśladowania”.
Platon,Państwo,ks.III,przeł.W.Witwicki,Warszawa1990,s.145–146.Zastąpienie
oratiorectaprzezoratioobliquapowodujeutratęefektutragicznego,jakiwywiera
mowarozpaczającegoojcaBryzeidy;Hocenzurowany”wtensposóbHomertracimoc
mimetycznąnarzeczmoralistycznegoprzesłania.
24
