Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
—wszystkotozostałousystematyzowanewparadygmaciefilozoficz-
nym,którydziałalnośćkulturowączłowiekaijejwytworyrozpatrywał
natledziejówducha.Jegorezultatembyłakoncepcjapoezjijako
zjawiskanietrwałego,włączonegowprawarozwojuideiiwswej
historiirealizującegoteprawa.
Historyczne,geograficzneispołecznekondycjeliteraturystałysię
tematemestetykipozytywistycznej.Jednakżepozytywizm,polemicz-
nienastawionywobecHeglowskiejmetafizyki,zajmowałsięnietyle
artykulacjąwpoezjiprawducha,cokonkretami,takimijakosoba
pisarza,jegobiografia,naturalneidziejoweuwarunkowaniatwór-
czości.Wzainteresowaniudlawiedzyfaktycznejsięgnąłpotechniki
filologiczne:tekstznaczyłjakodokumentżyciaartystyiepoki,jako
świadectwoogólnegoHstanuduchaiobyczajów”.Wrezultaciewpo-
zytywizmiepowstałwyjątkowotrwałymodelnauki:literaturaroz-
ważanabyłazperspektywytwórcy,wkontekściegenezy,któramiała
wyjaśniaćzawartośćutworu.Modeltenwcielałahistorialiteratury.
Zdzisiejszegopunktuwidzeniaokazujesię,żeiheglizm,iroman-
tyzm,ipozytywizm—mimowszystkichróżnicfilozoficznych—
pozostawiłyogólnąiciągleaktualnąwizjęliteratury:wutworze,za
pośrednictwemtwórcymiałysięartykułowaćponadindywidualne
tendencjehistoryczne.Koncepcjata,opozycyjnawobecpojęciapoezji
jakotechne,akcentowałaekspresyjnewymiarytwórczości.Artyzm
jawiłsięjakoczynnośćwyższa,niesprowadzalnadoumiejętności
operowaniaregułami,dziełoliterackie—jakospontanicznakreacja,
przezktórąprzemawiaływielkiesiłyduchowe.
Wświetleowejwizjiipochodnejwobecniejterminologii,takiej
jakekspresja,światopogląd,świadomośćpoetycka,usposobienie
pierwotne,standuchaiobyczajów,wprowadzenieterminuHprodukcja
literacka”mogłobyćocenianejakoprzekornaprofanacjaidealnych
wartościliteraturybądźteżjakopróbanazwanialiterackichnie-
-arcydzieł.Terminproductionlittéraireistniałzresztąwkrytyce
francuskiej,posługiwałsięnimTainenaoznaczenietwórczości,
awięcwperspektywieswojejkoncepcjiliteraturyjakosumydzieł.
ZastosowaniewyrażeniaHprodukcjaliteracka”przezMarksazmieniło
samąperspektywę:autorowiKapitałuniechodziłojużoproceskreacji
artystycznej,aleomaterialnąpraktykęliteratury,którawXIXwieku
włączyłasięwramyogólnychmechanizmówekonomicznych,stosun-
kówprodukcjiiwymiany,nastawionychnawytwarzaniebogactwa.
15
