Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RozdziałI
rzeczywistośćwnimprzedstawionabędąposiadaćcharakteropisany.Składnikiwie-
dzyprzedmiotowejtwórcynwspółpracują”zjegokompetencjąjęzykowo-literacką
iodpowiadająstanomrzeczykomunikowanymprzezdzieło.Kompetencjaliteracka
potrzebnajestrównieżinterpretatorowitekstuisamegotwórcy2.
Dziełoartystycznezawszecharakteryzujesięnieadekwatnymzastosowaniem
normyestetycznej,naruszajejdotychczasowystanwsposóbświadomyinieustanny.
Tymsamymkształtujenoweodniesieniapomiędzynormąwcześniejsząadopieroco
ukształtowaną.Itaknp.rytmpoetyckirespektującyściśleschematmetrycznymoże
byćodczuwanyjakosilnenaruszenietejnormy,jeślibyłaonapoprzedzonaokresem
silnejdeformacjiowejzasady,zgodniezestwierdzeniem,żemożnausłyszećciszę,je-
ślipoprzedzałjagrzmotkanonady.Takwięcdziełoartystycznezawszenaruszawja-
kiejśmierzenormęestetyczną,którajestaktualnawdanymmomencierozwoju3.
1010Świadomośćjęzykaartystycznego
MichaiłWasiljewiczŁomonosowbyłpierwszymrosyjskimpoetą,któryzostał
pierwszymprofesjonalnymfilologiem,wykorzystujączasadyzawartewPoetyceAry-
stotelesa.Łomonosowtozarównopoeta,jakianalitykpoezji,retoristylista,który
jużwpołowieXVIIIwiekupoczułiuświadomiłwieloplanowośćtekstupoetyckie-
go,przybliżyłiodkryłoddzielnytyppoetyckiejwartości,dostrzegłspecyfikępo-
etyckiegosensuinowąrolęalegorii4.Uważał,żepodstawąjęzykaliterackiegojest
rodzima,rosyjskamowa,oczympisałwdziełachРиторика(1748),Российская
грамматика(1755)orazoпользекнигцерьковныхвРоссийскомязыке(1757).
Nazywanybyłnogrodnikiemrosyjskiegosłowa”5.
OnabywaniuświadomościjęzykawprocesietwórczympisałFiodorMichajło-
wiczDostojewski,podkreślając,żewprzypadkujęzykarosyjskiegoAleksandrSier-
giejewiczPuszkinbyłtympoetą,którynzacząłmówićsamodzielnymiświadomym
rosyjskimjęzykiem”
.WswoichrozważaniachosztuceDostojewskipisał:
Wtedyzaczęliśmywszyscynagleodzyskiwaćwzrokiujrzeliśmywotaczającymrosyj-
skimżyciudziwnezjawiska,nieharmonizująceznaszymtakzwanymeuropejskimpier-
wiastkiem,niewiedzączarazem,czytoźleczydobrze,brzydkoczypięknie?(…)Aleza
Oniegina[bohaterapoematuPuszkina-przyp.M.P.]towszystkodopieroledwoprze-
czuwano,ledwozarysowałosiętowświadomości.Wtedy,tojestwepoceOniegina,za-
częliśmyzezdziwieniem,znabożeństwem,ajednocześnieomalżezkpiną,pojmować,
cotoznaczybyćRosjaninem,aconajdziwniejsze,wszystkotostałosięakuratwtedy,
2
J.Kmita,Zmetodologicznychproblemówinterpretacjihumanistycznej,PWN,Warszawa1971,
s.66-67.
3
J.Mukařovský,Wśródznakówistruktur,tł.J.Baluch,PIW
,Warszawa1970,s.75-78.
4
Ю.:.Казарин,Поэтическийтексткаксистема,tł.M.Pietrzak,Wyd.yральский
университет,Jekaterynburg1999,s.16.
5
Z.Ryter,Historialiteraturyrosyjskiej,tł.M.Pietrzak,Wyd.UŁ,Łódź1970,s.55.