Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
UrszulaKowalczuk
sześćdziesiątych.Mimotojednaksensprzesłaniaprofesorarozpinałsięmiędzy
miłościądowiedzyatrudem,jakimsięjąopłaca:
Pracujmy,więc,Panowie,ipilnie–uczmysięmiłować,copiękne,obierać,cotrudne;
amoetoremdawnymitoremciągłympotrafimyidalejdodawaćkamykiywotnedo
wznoszonegoprzezludzkośćgmachuwiedzyipiękna.Jednązdrobnychpomocywtej
drodze,niechtenambędziezajmowaniesięnaszymprzedmiotem.
15
Niebyłtojujednaktrudwyboruwłaściwejyciowejdrogi,leczwysiłekrzetel-
negorozpoznaniaprzedmiotupoznawczychdociekań.Tyszyńskipomagałzrozu-
miećjegosens,wychodzączzałoenia,enajwaniejszamisjawyszejuczelni,
toDkształcenie[...]wprawdzie”(T,7),ajakośćsumywiedzyzaleyodpoznania
prawdcząstkowych.Twierdził:
Celemgłównymwszystkichwogóleumiejętnościinaukludzkościjest:ukształcenie
poznanialudzkiego;podnoszeniegoodznajomościułomnychdocorazpełniejszych,do
moliwegowkońcupoznaniaprawdy(T,7).
Prawomtegoprojektukształceniapojmowanegojakodoskonalenieprocesupo-
znaniapodlegająwszystkiedyscyplinynaukowe,wtymta,którąreprezentował
wykładowca,awięchistorialiteratury.
OkreślenieprzedmiotuwykładuwymagaodTyszyńskiegodookreśleńiwy-
jaśnień.Ichkoniecznośćwynikaztego,eprofesorniezamierzapoprostudzie-
lićsięwiedząnatematpostrzeganejwperspektywiediachronicznejliteratury
polskiej,leczzajmowaćsięhistoriąliteraturyjakoumiejętnością,czylinauką.
16
Rónicazaznaczasiędyskretnie,leczwyraziścieiuzasadniawzasadziecaływy-
wód.Tyszyńskiprzypomina,eDHistorialiteraturywogólejestświeąnauką”
(T,6)iniemasankcjistaroytnegorodowodu.Nieukrywaprzytym,eniektó-
rzykwestionująjejnaukowośćiwogólepotrzebę.Wypowiedźprofesorazda-
jesięwznacznejmierzeodpowiedziąnatewątpliwości.Wjejzakreswchodzi
15
A.Tyszyński,Prelekcjawstępnahistoriiliteraturypolskiejzr.1866,w:tego,Pismakrytycz-
ne.Staraniemrodzinyogłoszonedrukiem,zportretemautoraipodobiznąjegopodpisu,t.2:Pisma
odroku1866,zebrał,ułoyłizarysembiograficzno-literackimpoprzedziłP.Chmielowski,
Kraków–Petersburg1904,s.30.Wszystkiecytatypochodząztegowydaniaisąoznaczane
wtekście–numerstronywnawiasie,poprzedzonyliterąT.PierwodrukpodtytułemPre-
lekcjawstępnahistoriiliteraturypolskiejzr.1866wSzkoleGłównejWarszawskiej,DBiblioteka
Warszawska”1866,t.4.
16
OdwołującsiędosłówHenrykaMarkiewicza,monabypowiedzieć,elekturaprelekcji
potwierdza,ewXIXwiekuDTak«historia»,jakizwłaszcza«dzieje»oznaczałytakesamo
«dzianiesię»literatury,procesliteracki,nietylkonarracjęonim”[H.Markiewicz,Historia
literatury(wobeckrytykiliterackiej),w:Słownikpolskiejkrytykiliterackiej1764–1918.Pojęcia–ter-
miny–zjawiska–przekroje,t.1:A–M,red.J.Bachórz,G.Borkowska,T.Kostkiewiczowa,
M.Rudkowska,M.Strzyewski,Toruń–Warszawa2016,s.434].Zob.tewtymkontekście
M.Foucault,Archeologiawiedzy,przeł.A.Siemek,wstępemopatrzyłJ.Topolski,Warszawa
1977,s.216–251(rozdz.Naukaawiedza).
