Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
MagdalenaRudkowska
zmierzchDpozytywnej”doktryny.Jakateonapozytywna,pytałwPierwszych
zasadachkrytykipowszechnej,skorowymagatego,abypominąćmilczeniemwiel-
kączęśćniepokojącychczłowiekapytań.Jegopoglądyzzakresufilozofiilite-
ratury,powtórzmy,niemieściłysięwcentrumwspółczesnychsporów,alete
niemonaichokreślićjakoanachroniczne.Wparadoksalnysposóbzapowiada-
łyzmierzchpolskiegopozytywizmu,takaperspektywazostałaujawnionatu
ujegozarania,podczasprelekcjiTyszyńskiegowwarszawskiejSzkoleGłównej.
Arkadlaprzyszłości
PostawaTyszyńskiego,takrozczarowującazrazumłodychpozytywistów,
adeptówSzkołyGłównej,zczasemokaesięimblisza,corówniepodnosił
FeliksAraszkiewiczwksiąceoBolesławiePrusie,przypominającbroszurępro-
fesoraDarwinizmipozytywizmwtreścipismnaszych(1873).Nazywałjejautora
człowiekiemDpowanymispokojnym”,którydokonałprzewrotnejinterpretacji
pozytywizmu.PisałTyszyńskiwprzywołanejpracy:DFilozofiapozytywna,im
więcejoswychsiłachsięwznosiizdajesięnapozóroddalaćodprawdreligij-
nych,tymwięcejlubowinnejdrodzedonichpowraca”.ZdaniemTyszyńskie-
36
go–referujejegomyślAraszkiewicz–Dpoznaćsiebie,moemytylkozespalając
badaniapsychologicznezbiologicznymi,czylinaukęzreligią”.Natymwłaśnie
37
polegałaodwagaprojektuTyszyńskiego:napołączeniuperspektywyzamętu
wświeciemateriizperspektywąduchowej,transcendentnejharmonii,którasta-
nowijednocześnieperspektywęludzką.TonietylkoarkaprzymierzaDmiędzy
starymiamłodymilaty”;toruchwprzyszłość.Czynietakiebyłoprzesłanie
SzkołyGłównej?
Wswojejkoncepcjidziełaliterackiego–naromantycznąmodłę–Tyszyński
przypisywałrolęnatchnieniu,którełączytwórcęzrzeczywistościąponad-
zmysłową.WPierwszychzasadachkrytykipowszechnejpisał:
Przeztenkanałnatchnienia(pierwiastekducha)związanyjestczłowiekjawniezjakimś
światemtajemnic.Wświeciewięctylkoludzkim,gdziejesttenwęzeł,gdziejestjawne
ycie,niezaśśródmechanicznychimartwychnaturypraw,szukaćwłaśniemoemy
rozwiązaniagłównychzagadek.
38
ToDjawneycie”wypełniająceludzkiświat,przeciwstawionemartwocieukry-
tych,leczpowtarzalnychprawnatury,stajesiędlaTyszyńskiegofrapującym
36
Cyt.za:F.Araszkiewicz,BolesławPrusijegoideałyyciowe,przedm.J.Krzyanowski,
Lublin1925,s.14.
37
Tame.
38
A.Tyszyński,Pierwszezasadykrytykipowszechnej,t.1,s.III,podkreśl.–M.R.
