Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
MagdalenaRudkowska
krytycznoliterackichiświatopoglądowych,miałdonichdystansichętnieje
neutralizował,bouczestniczyłwichodsłonachsprzeddziesięcioleci.Henkiel
pisał:
Pierwszezasadykrytykipowszechnejniesąodbiciemdziałalnościogólnej;owszemzdają
sięonebardzodowodzić,epomiędzynimiatądziałalnościąadenbliszystosuneknie
istnieje.NawykłydotrudnychwalkzzapaśnikamiDswojegoczasu”,dozwycięstwnawet,
doświadczonywszermierce,biegływsztuceosłanianiawątpliwszychstrongruntu,na
którymsięopiera,autorwystępujetupodawnemuwobroniestarejswojejchorągwi.
29
JózefSzujski,inny–jakgookreśliłprzywołanynawstępieartykułuPo-
tocki–Dprzeytek”,twórczowłączającysięwdyskusjeprzełomulatsześćdzie-
siątychisiedemdziesiątych,wspominałwDPrzeglądziePolskim”,eTyszyński
obierałsobiepunktwidokowywswoimświatopoglądzie,wyciągającwnioskize
zderzeniatezFriedrichaSchellinga(Dsystemdrugi”)iAuguste’aComte’a.War-
szawskimDmłodym”Comtewyznaczałkierunki,aTyszyńskiprzerabiał(Dprze-
ywał”–tolepszesłowowopowieścioDprzeytkach”)juprzyokazjisporów
oGeorgaWilhelmaFriedrichaHeglalekcjępozwalającądostrzecComte’owskie
ograniczenia,spekulatywnośćtejfilozofii.SwojąrecenzjęzamykałSzujski
Dhazardowo”:
Jeślinamsięgodzihazardownązakończyćuwagą,powiemy,echęćzbudowaniasyste-
muodjęładziełup.T[yszyńskiego]połowęciepła,jasnościidzielnościspostrzegawczej.
Pracąfilozofiichrześcijańskiejniejestbudowaniesystemu,jestodnalezieniespodowych
gruzówrozumowańludzkichwielkichliniiarchitektonicznych,aktórychcałośćoku
Bóstwajestwidną.
30
Nietylkopozytywistów,aleteSzujskiegoniezadowoliłTyszyński,kiedy
próbowałuczynićzeswojejwiarysystem,stająctymsamymobokniej,przyj-
mujączasadyjegobudowy,sugerującwpewiensposób,eniejestwobecniego
prymarneadnecredo.
TadeuszGrabowskiwrozprawieoTyszyńskimz1925rokurekonstruował
składnikiświatopoglądukrytyka,któreprzezparędekadzamętuigwałtownych
odmianczasuoddaliłysięodichgenetycznegokontekstu,rozpływającsięwod-
mętachDniepamięci”.Grabowskiprzypomniał,emłodyTyszyńskibyłniepo-
31
kornymuczniemDostatniegowileńskiegoempiryka”,AniołaDowgirda,który
Dstalepowoływałsięnazdrowyrozsądek,nawoływałdopowrotudosposobu
29
D.Henkiel,Przeglądpiśmienniczy,[rec.]Pierwszezasadykrytykipowszechnej,DTygodnik
Ilustrowany”1870,nr153,s.275.
30
J.Szujski,Przeglądliteracki,DPrzeglądPolski”1871,z.7,s.139,podkreśl.–M.R.
31
OywioleniepamięcizderzającymsięzpamięciąkulturypisałTyszyńskiwstudium
oKraszewskim.Zob.A.Tyszyński,JózefIgnacyKraszewskiijego„Powieścihistoryczne”,w:
tego,Pismakrytyczne,t.2,s.704.
