Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kiedyetnosstałsiędemosem...
43
politycznychwstrukturachsamorządowychiautonomicznychorazpaństwach
suwerennych.Decydowałytakżewzględypragmatyczne.Wstrukturzespo-
łecznejnaBałkanachdominowaławarstwawolnychchłopówprzyjednoczes-
nejsłabejpozycjiwłasnegoziemiaństwa,pozbawionegotradycjipiastowania
wprzeszłościprestiżowychurzędówpaństwowychprzekazywanychwujęciu
pokoleniowym.Przedstawicieleziemiaństwamusielizderzyćsięzinstytucją
zadrugi,czyliwspólnotywiejskiej,stanowiącejsamorządlokalnyizarazem
nośniketosuogólnonarodowego.Byłaonainstytucjąoporunietylkoprzeciwko
zewnętrznymnajeźdźcom,alerównieżprzeciwkolokalnymdespotom.Elita,
przejmującwładzę,musiałaszukaćpoparciazestronyludu,zktóregosamasię
wywodziła,ztegopowoduzobowiązałasięnadrabiaćzaległościcywilizacyjne
imaterialnepowstałewwynikuwielowiekowejniewoli.Zanajlepszenarzędzie
wrealizacjitejmisjizostałouznanepaństwonarodoweiscentralizowane,co
musiałogenerowaćkonfliktyzgrupamimniejszościowymi50.
Wtychwarunkachnaobszarzepostjugosłowiańskimzaistniałanawzględ-
niemałejpowierzchnidośćlicznazbiorowośćmałychnarodów,dążącychdo
utworzeniawłasnychpaństw,któremiałybywyraźnąpostaćnarodowąwujęciu
etniczno-kulturowymibyłybyzdolnedokonywaćistotnychprzekształceńetnicz-
nychwwynikuasymilacji,akulturacjilubwysiedleń,awskrajnychprzypadkach
ludobójstwa.Zamierzonecelebyłynieosiągalnezpowoduzrównoważonychpro-
porcjimiędzydwomanajwiększyminarodami,serbskimichorwackim,których
interesyzdecydowaniezesobąkolidowały,cofaktyczniewykluczałostrategiczny
kompromismiędzynimiskierowanyprzeciwkomniejszymnarodom.Sposób
rozsiedlenialudnościserbskiejichorwackiejutrudniałpotencjalnympaństwom
narodowymobronęwłasnegonarodu.Wtychwarunkachdoświadczeniawy-
niesioneprzezwarstwyplebejskieserbskieichorwackiezezmagańztotalita-
ryzmemfaszystowskimikomunistycznymumacniałyświadomośćnarodową.
Politykaprowadzonaprzezobaruchytotalitarnewymuszałajednoznaczne
opowiedzeniesięzaprzynależnościąetniczno-kulturowąalbodoSerbów,albo
doChorwatów.Wzależnościoddecyzjipodjętejprzezjednostkęijejrodzinę
radykalniezmieniałsięichlos-jedniuczestniczyliwzbrodniachjakooprawcy
(dobrowolnielubpodprzymusem),podczasgdyinnistawalisięofiarami.Ok-
rucieństwadodatkowokształtowałypoczuciewspólnotylosówswoichiobcych.
OilewEuropieZachodniejiwEuropieWschodniejcechąnowoczesnej
aktywnościpolitycznejwwarunkachwspółczesnejintegracjikontynentalnej
50
D.Mishkova,Thenationaszadruga.Remappingnation-buildinginnineteenth-century
SoutheastEurope,[w:]DisruptingandReshaping.EarlyStagesofNation-buildingintheBal-
kans,red.M.Dogo,G.Frazinetti,Ravenna2002,s.105-114.
