Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
WaldemarParuch,JoannaChmura
Wostatniejfaziewojny(1917-1918)następowałzdecydowanywzrostroli
strukturemigracyjnychreprezentującychnarodyzamieszkująceAustro-Wę-
gry,międzyinnymiKomitetuJugosłowiańskiego.Ponadtopostępującykryzys
strukturpaństwahabsburskiegoirozprzestrzenianiesięradykalnychpoglądów
wywoływałyzdecydowanezmianykoncepcyjno-programowewielupodmiotów
politycznych,którezaczęłyewoluowaćdośćszybkowkierunkuideiniepodle-
głościowej,broniącsięprzedutratąswojejbazyspołecznej(partienarodowe,
ruchsocjaldemokratyczny,stronnictwaagrarne).Oilew1914r.celepolityki
zagranicznejSerbiiniebyłygroźnedlaistnieniaAustro-Węgier,otylew1918r.
projektypanserbskiewysuwaneprzezBelgradiprzekazywaneopiniipublicznej
zapomocąpropagandyjugosłowiańskiejokazałysiękluczowedlalosówhabs-
burskiejczęściEuropybałkańskiej,zwłaszczakiedyuzyskałypoparcieRady
NarodowejSłoweńców,ChorwatówiSerbów.
Możnaprzyjąć,żeświtnarodówjugosłowiańskichnastąpiłwXIXw.,kie-
dywykrystalizowałysięwszystkieideenarodowe,zwyjątkiemMuzułmanów
wBośniiHercegowinie,conastąpiłodopierowDrugiejJugosławii.Cechącha-
rakterystycznądlanacjonalizmuetnicznego,aonzdominowałświadomość
narodowąnaobszarzepostjugosłowiańskim,byłotraktowaniepaństwajako
narzędziasłużącegorealizacjiinteresównarodowych,nawetprzeciwkogrupom
mniejszościowymzamieszkującymjegoterytorium.WXIXw.iwpierwszych
dekadachXXstuleciatakistanbyłpostulatywny,bowiempozaSerbamiiCzar-
nogórcamiinnenarodyniedysponowaływłasnympaństwem.Zatakienie
zostałauznanaPierwszaJugosławiaaniprzezChorwatówiSłoweńców,ani
przezMacedończyków,BośniakówiAlbańczyków.Wobecwyjątkowejzmien-
nościładupolityczno-terytorialnegowtymregioniewXIXiXXw.,kiedyto
częstodokonywałysięprzebudowaustrojowa,przesuwaniegranic,tworzenie
podmiotówpolitycznychuznanychwśrodowiskumiędzynarodowym,prze-
właszczeniamajątkowe,niemogływykrystalizowaćsięmocnaidentyfikacja
państwowaorazzaufaniewobecprawaiorganówwładzypublicznej.Natomiast
małegrupyspołeczne(np.rodzina,gmina)lubzbiorowościetnicznewykazy-
wałytrwałość,ztegopowodupolitykastawałasięsłużebnawobecnarodujako
zbiorowościwszystkichrodzinigminpołączonychtymsamymstylemżycia.
Ideologowienacjonalizmuwywodziliwięcrodowódnaroduzkategoriinatu-
ralnych,przedpaństwowych,takichjakplemię,język,pochodzenie,kultura45,
opierającjenamitachosnutychwokółfaktówzdalekiejprzeszłości.Wlatach
międzywojennychSerbowie,ChorwaciiSłoweńcyczerpalidośćobficiezhistorii
45
U.Altermatt,Sarajewoprzestrzega.EtnonacjonalizmwEuropie,tłum.G.Sowiński,
Kraków1998,s.37.
