Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JolantaBauman-Szulakowska
AkademiaMuzycznawKatowicach
Sztukaeuropejskajako
elementkształtujący
europejskątożsamość–
dychotomiazwiązków
Europatoproces,nieustającazmienność,wktórymbierze
udziałtakżesztukamuzyczna,pochodnaewoluujących
konstelacjispołecznych,ideiiinnowacyjnychprzedsię-
wzięć,jakichnatymDpółwyspieAzji”odzaranianie
brakowało.Europatotakżewypadkowaścieraniasię
różnorodnych,najczęściejkontrastowych,koncepcji;efekt
konstruowaniatejspecyficznejtożsamości,zbudowanej
dychotomicznie,operującejprzeciwstawieniamizakotwi-
czonymiwgrecko-rzymskimpoczuciuwłasnejodrębno-
ści.Zarównoracjonalnepodstawyiestetykapiękna
Apollina,jakiekstazaDionizosa;przenikaniesię
pogaństwaijudeochrześcijańskichdogmatów;samo
chrześcijaństwoskonstruowanezjudaizmuineoplatoni-
zmu,opozycjaRajuiPiekławrazzesprokurowanym
wXIIIwiekuczyśćcem;konfrontacjaświatademokracji
iazjatyckiegoimperiumnazasadziewalkiDcywilizacji”
iDbarbarzyńców”;wreszciefundamentalnedlaDducha”
kontynentuinfiltracjeOrientuzobiemaKsięgamiPisma
naczeleorazplemiennereguływspółżycia1–wciągu
wiekówuformowałyowąciągleodmieniającąsiętożsa-
mośćkulturalnąEuropy.Podążamzakluczowątezą
GerardaDelanty’ego–Europapowstałazkonfliktów2.
Wtychniezliczonychinajczęściejbinarnychprzewarto-
ściowaniachmuzykabrałaudział,jaktoleżywjej
właściwościach,nasamymkońcuprzemian–jako
najbardziejabstrakcyjnaiulotnazesztuk–stanowiąc
dopełnienieizwieńczenietychprzeobrażeń.
Niniejsze,znaczniezredukowaneiwyselekcjonowane,
refleksjezamierzamoprzećnatrójdzielnym,greckim
schemaciezbudowanymnaopisiewybranych,rzeczjasna,
czynnikówkształtującychowąeuropejskąidentyfikację,
nazarysowejprezentacjijednegozgłównychznamion
naszejkulturowejistoty,czylioddziałującymodpoczątku
podzieńdzisiejszykanoniekoincydencjikonfliktów
wrozmaitychdziedzinach,bywreszciezastanowićsię,
jakwtychsferachfunkcjonowałaipromieniowałasztuka
dźwięków,będącasumątychwektorów,ichnieokreślo-
nym,aczuświadamianymirozpoznawanymemocjonal-
niewcieleniem.
1.Zasadasprzęganiasięprzeciwieństwistniejewnaszej
świadomości,wfilozofii,nauce,prawie,potwierdzona
wdodziśobowiązującychzrębachprawakanonicznego3
zawartychwsłynnymtraktacieGracjanaConcordia
discondartiumCanonumz1140roku.Regułytakiego
myśleniaobecnesąwcałejhistoriiidei,odHeraklita
począwszyprzezHegladomarksizmu;odmanicheizmu,
gnostyckiegodualizmuMarcjonawIwieku,dialektyki
biernejmateriiiaktywnejformy,dedukcjiiindukcji,
realizmuiidealizmu,teoriiipraktykiArystotelesaczy
erystykiZenonazElei;odmistrzadialektykiAbelarda,
średniowiecznejscholastykiwspółistniejącejzmistyką,
przezjednoczącesięsprzecznościwteoriiMikołaja
zKuzy,dualizmduchaimateriiKartezjuszaponatura
naturansinaturanaturataBaruchaSpinozyczypokole-
niowesporystarożytnikówinowożytników,gwelfów
igibelinów,klasykówiromantykóważpoDialektykę
OświeceniaTheodoraWiesengrundaAdorno(1947,
zMaxemHorkheimerem).
Skonfliktowaneideeodgrywająkonstruktywnąrolę
wdziedzinieliteratury,czegodowodemmogąbyć
wyodrębnioneprzezMichaiłaBachtinadwielinie
rozwojueuropejskiejliteratury:dialogowanejimonolo-
gowej4,podobniejakpolifoniastyluwujęciuHenriego
Focillona5;linierelacjiromantycznejmetaforyireali-
stycznejmetonimii;związkówsyntagmatycznych
iparadygmatycznych;ryssinusoidywliteraturzeJuliana
Krzyżanowskiego,najbardziejzaśznanykontrast
reprezentujestrukturalizmwteoriiFerdynandade
Saussure’a.JeżeliMichelPastoreaumówiośrednio-
wiecznejpraktyceścieraniasięprzeciwieństw,by
przypomniećdialektykęstanowiącąfundamenttrivium,
awspółczesnynamErnestGellnertakwłaśnie,binarnie,
widzipostmodernistycznesporyintelektualne6–obok
analitycznychisyntetycznychukładówspołecznych
wedługobrazuAbrahamaMaslowa7czywobliczu
obecnejnaukiuprawianejagonistycznie,bezkonsensusu,
jaktoopisujeJeanFrançoisLyotard–znaczyto,iżowo
burzliweinieustannieodnowicielskiezbliżaniesię
odmiennychkrańcówtrwawEuropieodwieków,
wprzeciwieństwiedochińskiej,czypoczątkowoarab-
skiej,tolerancjireligijnejiprzenikaniasięidei.
Współwystępowanieodstarożytnościmythosilogos,
sacrumiprofanum8,świadomośćparagonuialeiobok
szaleńczegoilinximimicry9,procesówewolucyjnych
irewolucyjnychwstrząsów,dychotomiinaukiisztuki,
naukiireligiinabaziezniesionegoprzezArystotelesa
podziałunadoxaiepisteme,kulturyDniskiej”iDwyso-
kiej”,głębokiejipowierzchniowej,wiedzyDzimnej”
(edukacja)iDgorącej”(doświadczenie);świadomość
istnieniakrajówmorskichilądowych,stądotwartych
iautorytarnych10,świataprzekazuwerbalnegoiniewer-
#2/2014/STUDIAARTYSTYCZNE
7
