Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza/Teoretycznerozprawyirozważaniaosztuce
stylistycznychiograniczonepanującymistrategiami,
konwencjamiiregułami,któretwórcyprzekraczają
zgodniezeswymipreferencjami.Odnotowujemywtym
momenciezbieżnośćtezamerykańskiegomuzykologa
iaksjomatówArnoldaToynbeego39,dlaktóregozarzuce-
niestyluartystycznegojestnastępstwem,anieprzyczyną
zjawiska,argumentemnarzeczdezintegracjiepoki.
Zmianystylu,rzadkie,sąrezultatemzmianwkulturze40–
togłównatezaautora.
Styl,podążajączaMeyerem,jestkontynuowanytak
długo,ażwystępująkonfliktyzinnymiczynnikami
muzycznymilubzewnętrznymi(np.polityczne,patronat).
Zasadąjest,żeimdłużejstyltrwa,tymwięcejrodzisię
owychzaburzeń,któreautorwidziwtakichzjawiskach,
jaknp.nagłezakończeniautworówsymfonicznych
wpoczątkuXXwiekustosowanezpowoduosłabienia
tonalnejsyntaksy,limituludzkiejdźwiękowejpamięci,
eklektyzmczyskomplikowanieprzebiegunarracyjnego
dzieła.Centralnąwhistoriisztukidźwiękukwestiąjest
probleminnowacyjności,determinowanyokolicznościami
wewnętrznymi(charaktertwórcy)czyzewnętrznymi
(ideologia,warunkispołeczne,ekonomiczne,intelektu-
alne).Możnawykreowaćrozwiązanianowatorskielub
dokonaćreplikijużistniejących,aleitakowenowe
konceptysąskoordynowanezjużpanującymstylem.
Aksjomatemdlakulturyzachodniejpozostajezałożenie
onapięciupomiędzywektoremapollińskimidionizyjskim,
czylimiędzyelementemklasycznym,uniwersalnym,
koherentnymizamkniętym,zjegogermańskimideałem
piękna,aromantycznym,indywidualnym,pełnymkolorów
ienergii,sugestywnymiotwartym,zkorzeniamiwrene-
sansieireformacji,społeczniezakotwiczonymwrewolcie,
będącejfunkcjąantytezychrześcijańskiegofeudalizmu.
Wtokuewolucjiideiwmiejscedotychczasowoniekwe-
stionowanychzasadPismawyrósłpanteizm,doświadcze-
nieiudowodnionawiedzazastąpiłyposłuszeństwowobec
autorytetów,obserwacjawyparłaspekulację,naturalne
relacjezaczęłydziałaćzamiastkanonówizastygniętej
formy,wdrożonomodelrozwojuorganicznegoipromowa-
niezdolnościnaturalnychzamiastkonceptualnego
wywodzącegosięzestabilnegoukładustosunków
społecznychopartychnaurodzeniuidziedziczeniu–owe
ewolucjeposkutkowałyzaistnieniemizrealizowaniem
ideiegalitaryzmuitego,cojeszczerazdookreślaMeyer–
akontekstualizmu,courzeczywistniłosiętakżewsztuce,
wmuzyce,wrozkwiciemuzykiinstrumentalnej,symfo-
nicznej,wrozkwiciepoematusymfonicznegoimiesz-
czańskiejpieśniorazwszereguodmiennychodklasycz-
negostrukturalizmuposunięćwarsztatowych(prymat
melodii,rytmytaneczne,swobodnaforma,pozamuzyczne
skojarzeniaparadygmatyczne,ilustracjeireprezentacje
dźwiękowe).
10
Dychotomiasztukimarównieżkontekstpolityczny–
innyweFrancji,którapoprzegranejwojniepruskiej
musiałaszukaćswegosamopotwierdzenia,oglądając
nostalgiczniepowolischodzacązescenywykształconą
idotąddominującąintelektualnieburżuazję,akceptującą
adresowanydoniejmuzycznyimpresjonizm.Odmienny
wNiemczech–dziełoWagnerasłużyłojakowymowny
isugestywnyśrodekafirmacjiipropganadydążącegodo
zjednoczeniainowozjednoczonegopaństwa,przywró-
conenaglestarodawnemitydodatkowoakcentowały
przesłanie,amisyjnyprzekazimisteryjnycharakterowej
Dreligiisztuki”wpełniodpowiadałymentalnościnie-
mieckiegomieszczaństwa,jużzaspokojonegowswych
aspiracjach,takartystycznych,jakiideologiczno-naro-
dowych.
Przełomepokneoromantyzmuimodernizmuodsłania
frapującyikulminacyjnymomentfundamentalnegodla
kulturykontynentukontrastu,wtymprzypadkutwórczo
zespolonegowobecwielowiekowejhistoriiwzajemnych
związkówobukultur41.Jesttomomentolśniewającej
iwielowątkowejsyntezyzobrazemWagnerawtle,itonie
tylkoworbiciemuzycznej42(Gabrield’Annunzio,Marcel
Proust).Towłaśniewielkimagprzyczyniłsiędoodrodze-
nianarodowejkulturyizainspirowałkulturęfrancuską,
którąostatecznieukoronujeClaudeDebussy.Szerokijest
krągfrancuskichkompozytorów,pozaVincentemd’Indy,
ulegającychczarowikontrowersyjnejiopiniotwórczej
przezdwiedekadypostacizzaRenu43,aautormonografii
muzycznegoimpresjonizmu,MichelFleury,przekonuje
nas,żeówwspaniałyprądbyłkontynuacjąś
romantyzmu44.
JesttomomentDczwartegorenesansu”francuskiej
muzyki45instrumentalnej,symfonicznejikameralnej,
takżepieśni;czaseksplozjitalentówtwórczych,ruchu
muzycznegoiwydawniczego,prasyiinstytucjonalnego
ożywieniaedukacyjnego46.Totakżeokresrenesansu
neogotykuViollet-le-DucaireformyDomProspera
GuérangerazSolesmes.Wartozaznaczyć,żeRobin
Holloway,autormonografiiowpływieWagnerana
Debussy’ego47,wręcztwierdzi,iżmistrzfrancuskinigdy
niepozbyłsiętegoodziaływania–tojeszczejedna
koincydencjamuzykieuropejskiej.
Caływartkiprądewolucjisztukidźwiękukulminuje
sięwromantycznymrealizmieizarodkowymmoderni-
zmie,cocelniesprecyzowałNietzsche;wstarciudwóch
gigantówzainspirowanychprzecieżdwiemastrefami
założycielskimiEuropy–germańskiegoDmaga”,zauro-
czonegomitologiąpółnocyipląsamiDionizosa,oraz
powściągliwegoipatrzącegowsteczmistrzaapollińskiej
harmoniiichrześcijańskiegoprzesłania,czyliWagnera
iBrahmsa.Poprzedzająichwtymwzględzietakzbliża-
jącesięopozycjestworzoneprzezwielkąoświeceniową
