Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza/Teoretycznerozprawyirozważaniaosztuce
balnego,mentalnościpanainiewolnika,zróżnicowania
rozwojuszlachtyniemieckiejifrancuskiejwefrapującej
analiziesocjologicznejNorbertaEliasa11dosyndromu
pantohenizmu,owejtypowejeuropejskiejjedności
wwielości,costanowimottodlakontynentu:Invarietate
concordia–wszystkotobudowałotożsamośćEuropy,jej
odrębność,stwarzałogruntdlapowtarzającychsię
racjonalnychihumanistycznychczystrukturalnych
renesansów,odkarolińskiegopocząwszypoprotestancki
imodernistycznieeksperymentalny,orientacjizawsze
odwołującychsiędodziedzictwaantyku.
Liniawahadłowawrozwojusztukiwujęciu
Wolfflina12;rozdziałodXVIwiekusztukimimetycznej
iabstrakcyjnejorazanalizyihermeneutykiwteorii
KarolaBergera,destrukcjiirestytucjipoprzezsztukę,co
określaArnoldHauser13;sztukagrafikiimalarstwa,
prądykolorystyczne(manieryzm,barok,romantyzm)
istrukturalne(klasycyzm,neoklasycyzm,niektóre
odmianymodernizmu),chrześcijańskieformyabstrak-
cyjneidekoracyjnewywiedzionezepokiwędrówki
ludów,podobniejakobjawiającysięwsztucerzymskiej
chrześcijańskizalążekepickości14;opozycjawreszcie
formyitreści,podobniejakwszelkieorientacjetakżesię
dopełniającewrodzajuimpresjonizmuiekspresjonizmu,
klasycyzmuiromantyzmu,estetykigermańskiejigalij-
skiej,oddialektykitwórczości,jakjązanalizował
WładysławStróżewski15,ażpopłciowezróżnicowanie
reklamy–prowadząnasprzeznieocenionądylogię
UmbertoEco:HistoriapięknaiHistoriabrzydoty,do
wnioskównatematdychotomiioddziałującejikreowanej
świadomietakżewsztuce.
Europa,zachodniaiwschodnia,północnaipołu-
dniowa,łacińskaiprawosławna,czasusakralnego
iświeckiego;Europawinaipiwa,masłaioliwy;bogata,
racjonalnaiklasycznawcentrum,abiedniejszaiemanu-
jącaemocjonalnie,romantycznienaobrzeżach16;natury
ikultury,przeplatającychsięindywidualizmuiwspól-
noty;niemieckaifrancuskazangielskąwtle17;elitarna
woświeceniuiegalitarnaodmieszczańskiegoromanty-
zmu;odpowiadającaakcjąnareakcjęikłócącasięjak
NaphtazSettembrinim–tociągletasamadwudzielna
EuropaoDdwóchpłucach”.
2.Owekontradykcjewspółtworzyłyeuropejskąmental-
ność,wywodzącąsięztkwiącychgłębokoprzekonań
oistocieodwiecznegosporuJa–Inny,My–Oni.Europa
zbudowanananieustannympotwierdzaniuowychtez
wytworzyłazafałszowanyswojąpychąihipokryzjąobraz
Wschodu,zktóregobardzowielezapożyczyła18,askorzy-
stałanaprzetwarzaniuirozpowszechnianiutychdanych.
Naszatożsamość,tylezawdzięczającaWschodowi,ile
judaizmowi,tylechrześcijaństwu,ilenarodowościowemu
8
barbarzyństwu,niejestwięcjednolita,stałaiskamie-
niała.Bezcennereliktygrecko-rzymskiewartesą
przecieżtylesamocoinnowacyjnośćOrientuimisty-
cyzmjudaizmu,którezespalałaumiejącadokonywać
syntezyEuropa.Totutajstworzonodługosiękształtujący,
ażdoXIXwieku,wielowiekowokonstruowanyzespół
dogmatówchrześcijaństwajakostopdziedzictwaantycz-
nejfilozofiiznowymporządkiemwiary,cokolejnyraz
dowiodłozasadnościdominującegoturacjonalnego
ipraktycznegomyślenia.
Judaistycznymonoteizmichrześcijańskineoplato-
nizm,greckadysputairzymskiedrogi,wschodnie
marzeniaopotędzeiorganizacjaimperium,grecka
filozofiaipoczątkipaństwowościplemiennej,nagle
stworzonademokracjaifiskalizm,busolaiarabskanauka
czysystemyadministracjiifeudalnepodstawy–stano-
wiąfundamentnaszejtożsamościbezwzględunamiejsce
urodzeniaczypoglądypolityczne.Istotnesąjednaktakże
owedionizyjskieczynnikiirracjonalności,synkretyzmu
greckiegoteatru,dekadencjiRzymu,przepychuwładzy
czyhedonizmu(np.jedwab)–Europawszakzostała
porwana,adodzisiajtocząsięDwalkiobyki”ś
PoetyckoukazujetowswychesejachAleksander
WojciechMikołajczak,którykreślizaryskorzeni
Europy19;EuropybędącejspuściznąDAkropolu,Kapitolu
iGolgoty”20iniepozbywającejsięzarazemśladów
celtyckich,germańskich,słowiańskichczyugrofińskich,
jaktoakcentowałJanPawełII21;Europyjakowykluwają-
cejsięmateriikosmopolitycznejnasilnejinigdynie-
odrzuconejopoceantycznychwartości,przejętych
iinkorporowanychprzezchrześcijaństwo22.
3.Owekoincydencjeodznaczająsferędźwiękówfunda-
mentalnieiwwieluodcieniach23–siłąBeethovenajest
międzyinnymitematantytetyczny,fundamentymuzyki
stanowiązaśpary:dwóchsystemów–durimolloraz
modalnegoitonalnego,dwóchniezmiennychodpocząt-
kówzasaddysonansuikonsonansu,dwóchbiegunów
tonikiidominanty,diatonikiichromatyki,dwóch
praktykpolifonii:tejlinearnejdorenesansuiwertykalnej
odnieśmiertelnegoBacha.Jeżeliskonfrontujemydwute-
matycznągłówniekonstrukcjęsonaty,gatunkimonumen-
talneiminiaturowe,istniejąceodpoczątkówrodzaju
UnterhaltungsMusikiErnstMusik,zróżnicowanetak
warsztatowo,jakstylistycznieformysuitydacamera
idachiesa,klasyczno-romantycznykanonpoprzednika
inastępnika,harmoniiikontrapunktuczyzasadyewolu-
cjonizmuipracymotywicznejażdopodobniesięantago-
nizującychpraktykarsantiquaiarsnovaorazniektórych
teorii,np.gestuwyrażającegosięwsyntaksieiekspresji
RobertaHattena24,czasuitrwaniaLudwikaBielaw-
skiego25,teoriidystrybucyjnejJeana-Jacques’aNattieza
