Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
RomanKuźniar
wLidze,jejkoniecwyglądałbypodobnie,aIIwojnyniemożnabyłouniknąć.Wszak
uźródełkatastrofyleżałynieprzezwyciężonemocarstwoweinstynktyiatawizmyoraz
ideologieisiłypolitycznemająceswojekorzeniewXIXw.(faszyzmikomunizm).
PierwszeidrugiebyłyzasadniczosprzecznezliterąiduchemPaktuLigi.Asama
IIwojnaświatowa,którejLNniebyławstaniezapobiec,choćwtymcelupowstała,
byłaklęskąnidealistów”inrealistów”wrównymmniejwięcejstopniu.
nPomimozwycięstwazachodnichdemokracji,najbardziejdynamicznympolitycz-
nieproduktemWielkiejWojnybyłoantyzachodnie,antyliberalne,antydemokratyczne
monstrumtotalitaryzmu”,zauważałtrafnieNormanDavies
3
.Demontażsystemu
Ligizacząłsięzresztązinicjatywytychmocarstw,którewłaściwiebyłyjedynymi,
choćniekonsekwentnymistrażnikami,odFrancjiiWielkiejBrytanii,którewspólnie
zNiemcamiiinnymipaństwamiEuropyZachodniejzawarływLocarnoPaktreński
(1925).Byłatopróbapartykularnegowzmocnieniabezpieczeństwagranictamtych
państw,odktórejprostadrogaprowadziładoukładumonachijskiegow1938r.4
UkładyLokarneńskiemożnauznaćzaswegorodzajułącznikpomiędzypoziomem
światowym(LN)aeuropejskimmiędzynarodowychuwarunkowańbezpieczeństwa
Polskiwtamtymczasie.Podefactorozerwaniuprawno-instytucjonalnychramczy
ograniczeńwniesionychPaktemLigi,wEuropiezacząłsiękrótkotrwały,gorączkowy
ntaniecmocarstw”,bynawiązaćdotytułuznanejpracyBrendanaSimmsa
5
.Mocarstwa
europejskie,poprzezróżnegorodzajukonfiguracje-osie,trójkąty,czworokąty-usi-
łowaływzmocnićswojebezpieczeństwobądźutworzyćjakiśdyrektoriatczyteżinną
formęhegemoniilubstrefywpływuwupatrzonejprzezsiebiestrefie;innewzależ-
nościodkonkretnejkonfiguracjipróbowałytemuzapobiec.Towszystkodziałosię
wklimacienarastającegonacjonalizmu,którywyrażałsięwautokratycznychformach
rządzenia.Najbardziejskrajneprzybierałypostaćfaszyzmu,któremupoczątekdały
WłochyMussoliniego6.ByłatoprawdziwanEuropaojczyzn”wskrajnymwydaniu,
gdziewszyscygłosilisuwerennośćorazwyższośćinteresównarodowychnadjaki-
mikolwiekrozwiązaniamiwielostronnymi,wymagającymiuwzględnieniainteresów
innychlubwspólnych.Przejawemtejtendencjibyłnacjonalizmgospodarczyoraz
wynikającezeńwojnyekonomiczneihandlowe,którewistotnymstopniuprzyczyniły
siędoWielkiegoKryzysu,atenzkoleiwzmógłzachowanianacjonalistyczne7.
3
N.Davies,Europe.AHistory,PimlicoRandomHouse,London1997,s.944.
4
Zperspektywydalszegorozwojuwydarzeńskrajnieironicznyjestfaktprzyznaniaarchitektom
LocarnopokojowejNagrodyNoblaw1926r.ChodzioministrówsprawzagranicznychFrancjiiNiemiec,
Aristide’aBriandaiGustavaStresemanna.
5
B.Simms,Taniecmocarstw.WalkaodominacjęwEuropieodXVdoXXIwieku,tłum.J.Szkudliński,
WydawnictwoPoznańskie,Poznań2015.
6
Natematfaszyzacjiżyciapolitycznegowniektórychkrajacheuropejskichiwpływietegozjawi-
skanastosunkimiędzynarodowewEuropiezob.przedewszystkimE.Hobsbawm,Wiekskrajności,tłum.
J.Kalinowska-Król,M.Król,BertelsmannMedia,Warszawa1999,zwł.s.108-141.
7
Np.J.Kofman,Nacjonalizmekonomiczny-szansaczyhamulecrozwoju.PrzypadekEuropyŚrodkowo-
-Wschodniejwokresiemiędzywojennym,UniwersytetWarszawski.WydziałHistoryczny,Warszawa1990;
