Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjazewnętrznychuwarunkowańpolskiejniepodległości
27
-
czasideologiiipochodzącejodnichstrategicznejpolaryzacjiikonfrontacjimiędzy
dwomablokamipaństw,naczelektórychstałysupermocarstwa,
-czasglobalizacji,ekspansjiZachoduiliberalnegoporządkumiędzynarodowego.
NacjonalizmybiorągóręnadLigąNarodów
Chodzituoczywiścieookresmiędzywojenny,wktórymwmiędzynarodowych
uwarunkowaniachpolskiejniepodległościmożemywyróżnićtrzypoziomy:światowy,
związanyzpowołaniemdożyciaLigiNarodów,europejski,naktórymgeopolityczną
rozgrywkętoczyłygłównemocarstwastaregokontynentu,orazsubregionalnyczy
nawetsąsiedzki,bezpośredniooddziałującynabezpieczeństwoPolskiijejzdolność
doprzetrwania.
Napoziomieświatowym,wrazzodzyskaniemprzezPolskęniepodległości,po-
jawiłasięinstytucjawielostronna,którejcelemnadrzędnymbyłozagwarantowanie
nprzeciwkowszelkienapaścizzewnątrzcałościterytorialnejiniezależnościpolitycznej
członkówLigi”.Tenzapis(art.10PaktuLigi)byłsednempierwszegowhistoriisystemu
bezpieczeństwazbiorowegoorazuniwersalnejorganizacjipaństwnarodowych,które
odtądmiałybyćpodstawowymiuczestnikamistosunkówmiędzynarodowych.Bez
wątpieniaustanowienieLigibyłonajcenniejszymosiągnięciemparyskiejkonferencji
pokojowej.Gdybyjejpostanowienia,czylizasadyLigi,byłyszanowane,zwłaszczapo
ichwzmocnieniuPaktemBrianda-Kelloggaw1928r.,pokójwEuropieibezpieczeń-
stwo(niepodległość)Polskiniebyłybyzagrożone.LigaNarodówbyłaniewątpliwie
historycznąiprzełomowąinnowacjąwstosunkachmiędzynarodowych.Nietylkodla-
tego,żeustanawiałanormychroniącepaństwaorazczyniącejerównymiwobecprawa
międzynarodowegoorazinstytucjęwielostronnązodpowiednimimechanizmami,które
miałydaćsiłęnormom.Poprzezcałyszereginnychpostanowieńmiałacywilizować
życiemiędzynarodowewmyślzasadynprawoprzedsiłą”.Niektórzytraktowaliją
możenazbytidealistycznie,innicynicznielubwręczlekceważąco.ElmerBendiner,
autorświetnejpracyodyplomacjinaforumLigiiiluzjach,którejejtowarzyszyły,dał
jejtytułironicznyCzasaniołów.TragikomicznahistoriaLigiNarodów2.Jednakzajej
fiasko,zazawaleniesięówczesnegoeuropejskiegoporządkuodpowiedzialnośćponoszą
nienidealiści”,lecznrealiści”,którzyzanicmielinormyncywilizowanegoświata”.
OczywiścieprawdaofiaskuLigiNarodówjestbardziejzłożona.Jejtłumaczenie
zwyklezaczynasięodtego,żewRadzieLiginigdyniebyłowszystkichważnych
mocarstw,aStanyZjednoczonewogóledoniejnieprzystąpiły.PokonaneNiemcy
ibolszewickaRosjaniezostałydoniejzaproszone.PoLocarnoweszłydoLigiNiemcy,
którejednakjąopuściłypodojściuHitleradowładzy.WtedydoLigidołączyłZwiązek
Sowiecki.Możnazałożyć,żenawetgdybywszystkiemocarstwabyłycałyczas
2
E.Bendiner,Czasaniołów.TragikomicznahistoriaLigiNarodów,tłum.J.Okopień,Czytelnik,
Warszawa1981.
