Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Prawodosąduamożliwościograniczeniapozaorzeczniczychzadań...
WstarożytnymRzymie,zwłaszczawaspekcierozwojuprawacywilnego,
sądzeniebyłoroląurzędu(sądu),sprawowanegopodkontroląpretora.Jak
podajeGaiuswInstytucjach:Insummasciendiumesteum,quicumaliguo
considerevelit,iniusvocareoportereeteum,quivocatusest,sinonvenerit,
poenamexedictopraetoriscommitere(nWogólenależywiedzieć,żeten,kto
chceprowadzićzkimśpostępowanie,powinienpozwaćgodosądu,aten,
ktozostałpozwany,jeśliniestawiłsię,podlegakarzezedyktupretora”)24.
Charakterystycznedlategoprawabyłoposługiwaniesięactio-uprawnie-
niemdodochodzeniawsądzieochronyprawnejrozumianymjakośrodek
dochodzeniawsądzietego,cosiękomusłusznienależy(Celsus)25.Wactio
wtymkształciemożnawidziećzalążekprawadosądu,gdyżtreśćskargi
odpowiadawistociewyodrębnionemupóźniejprawudorozpatrzenia
sprawyprzezsąd26.
NastępującepoupadkustarożytnegoRzymuepokiłączyływymierzanie
sprawiedliwościzosobąwładcy.Wdalszymrozwojuprawawaspekciesą-
dzenia,rozpowszechniałasięmyśl,żepanującymonarchapodlegaobowią-
zującemuprawu.Zakładano,żeprawo,nawetstanowionesamodzielnie
przezmonarchę,powinnowiązaćrównieżsamegomonarchę,dopókinie
zostaniezmienione.
Wśredniowieczunieoddzielanoprocesukarnegoodcywilnego.Każda
krzywda,wtymwynikającazbezprawiacywilnego,prowadziładoodpowie-
dzialnościkarnej,wktórejniechodziłoonaprawienieszkody,aleowymie-
rzeniekary27.Stądteżpierwszedeklaracjeprawadosądudotyczyłygwarancji
prawoskarżonegowprocesiekarnym.WangielskiejWielkiejKarcieWol-
nościz1215r.monarchadeklarował,żenżadenczłowiekwolnyniemoże
zostaćpozbawionywolności,majątku,postawionypozaprawemizwyczajem,
zesłanynabanicjęczywjakikolwiekinnysposóbzniszczony(...),chybaże
napodstawieorzeczeniawydanegoprzezrównychwoparciuoprawotego
24Gaius,Instytucje,Warszawa1982,s.474-475.
25E.Szymoszek,Rzymskieprawoprywatne,Wrocław1998,s.54.
26Por.A.Kubiak,KonstytucyjnazasadaprawadosąduwświetleorzecznictwaTrybunałuKonsty-
tucyjnego,Łódź2006,s.12-13.
27B.Lesiński,Prawoantyczne...,s.96.
25
