Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stwierdza,postmodernistycznageografiapowinnadekonstruowaćmodernistycznąlogikęprzestrzeni,wktórej
rzeczywistośćczęstosprowadzasiępoprostudookreślonejideologii.Zamiasttegonależyuwalniać
wyobraźnięistwarzaćmożliwośćwyobrażeniaalternatywnychprzestrzeni,takichchoćbyjakFoucaultowskie
utopie,chociażnigdyniewolnoichcałkowicieabstrahowaćodrzeczywistości,przestrzeńbowiemskładasię
zespołeczniewytworzonychświatów,któresąrównocześnieiwyimaginowane,imaterialne.
Drugiezgłównychodgałęzieńgeografiispołecznejmiastoprzeciwnymzabarwieniu,wspartemocno
nabaziematerializmudialektycznego,świadczyoznaczącymzwrocieteoretycznym,jakidokonałsię
wgeografii,wrazzinnyminaukamispołecznymi,wlatachsześćdziesiątychXXwieku,kiedytomłoda
wówczasgeneracjauczonychinterpretowałaprzestrzeńiwszelkieaspektyprzestrzennościztymsamym
demaskatorskimnastawieniem,zjakimrozważałaczasihistorięzjednejstrony,zdrugiejnatomiast
społeczeństwoistosunkispołeczne.
Materialistyczno-krytycznynurtgeografiinajpełniejwyrażaobfita,szerokoznanawświecietwórczość
DavidaHarveya,Brytyjczykawykładającegoprzezwiększośćżycianaczołowychuczelniachamerykańskich,
kontynuatoramyśliLefebvre’anatymgruncie.Jegopoglądywyrażonewimponującejliczbiepublikacjimożna
uznaćzaodrębnymetodologicznieijakościowonurtgeografii–bardziejnawetpolitycznejniżspołecznej.
ZarazemdoHarveyaprzyznajesięrównieczęstogeografia,jakfilozofia,naukipolityczneczysocjologia
miasta.
PodwpływemwydarzeńkońcalatsześćdziesiątychXXwiekuwamerykańskichmiastach,zwłaszcza
demonstracjiigwałtownychrozruchówwdużychmiastachiczarnychgettachnatlebiedyinierówności
rasowych,wywodzącysięzezmatematyzowanejgeografiifizycznejHarveysięgnąłdlaichwyjaśnieniapo
francuskistrukturalnyneomarksizmispiąłklamrązwykluwającymsiętudopierokrytycznympodejściem
doproblematykimiejskiej.Wswojejpierwszejgłośnejksiążce
SocialJusticeandtheCity
(1973),inaczejniż
czyniłtoprzednimLefebvre,rozłożyłakcentywsposobieodczytanialogikiprzestrzeniimiast.Według
Harveyasąoneodwzorowaniemczynnikówiprocesówulokowanychponadnimi,napoziomiecałości
kapitalizmujakoustroju,awichwytwarzaniuuczestniczyspołeczeństwo,funkcjonującenazasadzie
strukturalnychnierówności.Cowięcej,podstawowącechąmiastiprzestrzenimiejskiej,podobniejakcałej
materii,jestichstałeewoluowanieidialektyczność.
Praca
SocialJusticeandtheCity
zawierałatrzyfundamentalnetezy.Popierwsze,najważniejszewśród
procesówzachodzącychwewspółczesnychmiastachsąte,którewiążąsięzkoncentracjąorazcyrkulacją
kapitału.Podrugie,współczesneodmianystosunkówmiędzydysponentamikapitałuazbiorowością
mieszkańców
miastnajpełniejtłumaczyklasyczna,Marksowskakategoriakonfliktuklasowegopowstającegonatle
sprzecznościinteresów.Potrzecie,whierarchiiróżnychformtegokonfliktunaczelnemiejscezajmują(na
cowskazywałrównieżManuelCastells)sprzecznościlubnowoczesneformywalkitoczonejmiędzy
nowoczesnymkapitałemawspółczesnąsiłąrobocząnapłaszczyźnielubteżwzwiązkuzjakościąśrodowiska
zamieszkania:„Siłarobocza,wposzukiwaniuochronyiwusiłowaniupolepszeniaswegostandardużyciowego,
angażujesięwcałąserięwalkrozgrywającychsięwmiejscachzamieszkaniaidotyczącychszeregu
problemówzwiązanychztworzeniem,administrowaniemiużytkowaniemśrodowiskamieszkalnego”(Harvey
1973,s.268).
Najważniejszyjestopłacalnyobiegkapitałuizwiązaneztympraktyki,anapierwszyplanwysuwająsię
najbardziejwpływowiisilnidziękizasobomekonomicznymaktorzy,decydującyosposobiedystrybucji
kapitału,atymsamymotym,któreijakiematerialneobiektypojawiąsięlubteżzniknązprzestrzeni
miejskiej.Harveypoświęciłszczególnąuwagęklasiewładającejkapitałem,dzielącjąnaposiadaczykapitałów
inwestycyjnych(nazywająctęfrakcjękapitałemfinansowym),właścicielifirmhandlowychiusługowych
(kapitałkomercyjny)orazwłaścicielifabrykiróżnegorodzajuwytwórniprodukcyjnych(kapitałprzemysłowy).
Podobnypodziałzastosowałwobecwspółczesnejklasyrobotniczejjakoogółupracownikównajemnych,
składającegosięzpracownikówfabryk,sprzedawcówiurzędników(np.księgowych).Każdazwyróżnionych
frakcji,stwierdzałdalej,maodmienneinteresyluboczekiwaniazwiązanezzagospodarowaniemprzestrzeni
orazformamiikierunkamirozwojumiast.Współczesnaurbanizacjajestżywymprocesem,któremudynamikę
nadająciągłenapięcianatlesprzecznychinteresówzwiązanychzrozwojemmiejskim,powstającemiędzy
różnymigrupamiinteresulubnacisku,tworzącymirozmaiteporozumienia,ugrupowaniaikoalicjebądź
strukturyspołeczno-organizacyjne.
Trzonemtejkoncepcjibyłozałożenie,żelicznezjawiskawprzestrzenimiejskiejwwarunkach
kapitalistycznejekonomiiwyrastajązdwóchfundamentalnychkontradykcji:jednąjestpogońzaakumulacją
kosztemnakładównareprodukcję,drugąsąróżniceklasowemiędzywłaścicielamilubdysponentamizjednej,
aużytkownikamitejprzestrzeni(mieszkańcami,lokatoramiitp.)zdrugiejstrony.Miejskieśrodowisko
materialnejestwytwarzanegłówniepoto,abysłużyćprodukcji,cyrkulacjikapitałuikonsumpcji.Badania
Harveyakoncentrowałysięnatypowychdlanowoczesnegokapitalizmusposobachinwestowania
wnieruchomości.Tęjednąznajbardziejwydajnychformakumulacjiuznałon(powtarzająctezyHenri
Lefebvre’anatentemat)zagłównymechanizmpojawianiasięlubzanikaniaelementówfizycznego
zagospodarowaniaprzestrzeni.Wnioskizeswoichbadańująłwformękoncepcjipotrójnegoobiegu
kapitału.Pierwszyobiegkapitałujestzasadniczozwiązanyzprodukcjądóbrwramachcałegosposobu
produkcji.
Jednakzewzględunasilneuzależnienieprodukcjiodwahańkoniunkturylubnieprzewidywalnośćwpływu
zmiennychcyklówprosperityirecesjikapitałbywaczęstokierowanydodrugiego,bezpieczniejszegoobiegu,
tzn.inwestowanyjestwznaczniepewniejszepodwzględemstopyakumulacjiimniejnarażonenawahania
koniunkturalne,trwałeskładnikiśrodowiskamieszkalnego,czyliwziemięlubnieruchomości.Trzecią,rzadszą
niżpoprzednieformąobiegukapitału,sąinwestycjewpostęptechniczny,innowacjelubwreszciewydatki
