Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
orientacyjne(repery)–charakterystyczneelementywprzestrzenimiasta,stanowiącemiejscaodniesienia
iułatwiającelokalizacjęwprzestrzeni.Lynchbyłpropagatorembadańpercepcjiprzestrzenipomyślanychjako
aplikacyjne:ichwynikipowinnyznajdowaćszerokiezastosowaniewplanowaniuprzestrzennym
iurbanistycznym.Przystępującdoprzebudowylubprojektowaniaprzestrzenimiasta,wartopoznać,wjaki
sposóbjejposzczególnefragmentyzapisująsięwświadomościludzi.
Nowymodmianomgeografiihumanistycznejczyspołecznej(żadnaztychnazwnieoddajejednakwpełni
ichzakresu)przyświecająautorytetyfrancuskichfilozofówzwiązanychzpostmodernizmem:MichelaFoucault,
Jean-FrançoisLyotarda,Jacques’aDerridy.OpodejściachtychpiszeIwonaSagan(2008,s.112):
„Kontekstualizmzmieniapowiązaniageografiispołeczno-ekonomicznejzinnyminaukami,wyprowadzając
jązpolaoddziaływanianaukprzyrodniczychisilniespokrewniającznaukamispołecznymi,agłównieztzw.
podejścieminterpretacyjnymwtychnaukach”.
JednązczołowychreprezentantektakiejorientacjijestDoreenMassey.Wcześniejbadałaprzestrzenny
podziałpracywkapitalizmie,społecznenierównościczykontrastymiędzybiednymiabogatymiregionami.
Przestrzeńmaznaczenie–stwierdzałaniecosarkastycznie–dlabiednych,dlapracownikówopiekispołecznej
idlabogatych(Massey1995).Wnajnowszejpracy
ForSpace
Massey(2005)zajmujesięwwyrafinowany
sposóbprzestrzenią,miejscemizwiązanymiznimirelacjamispołecznymiwwarunkachponowoczesności.
Naturamiejsc,wedługMassey,sprowadzasiędokilkuelementarnychwłaściwości:ichtożsamośćjest
zwielokrotniona,niesąonezamrożonewczasie,aleichistotąjestprocesualność,dzianiesię.Ponadtomiejsca
takieniesązwyklewyodrębnionewsposób,któryujawniałbyichwnętrzaizewnętrza.
WsprawieprzestrzeniMasseybronitrzechjasnoformułowanychpozycji.Popierwsze,rozpoznajemy
przestrzeńjakorezultatpowiązańwynikającychzespołecznychinterakcji,począwszyodintymnegodystansu
doglobalnegowymiaru.Podrugie,rozumiemyprzestrzeńjakosferęmożliwościzaistnieniawielości,wktórej
współwystępująwprawdzierozmaitetrajektorie,mimotomożeonabyćpolemistnieniazgodnej
różnorodności.Potrzecie,przestrzeńjeststalejakgdybywbudowie,będącowocemnieustannych
międzypowiązańimaterialnychpraktykwtrakcierealizowania,dlategojejstanwciążpozostaje
dowykonania,nigdynieskończonyiotwarty.DlaMasseytenstatusprzestrzenijestoczywistytakże
zewzględunajejotwartąnaturę:„Koniecznejestwydobycieprzestrzenizkonstelacjikoncepcji,któretak
niezachwianiewierząwjejstałość,zamkniętość,reprezentatywność,iprzeniesieniedosferyidei
różnorodności,relacjonalności,współczesności”(Massey2005,s.13).
Innyreprezentantpostmodernizmuwgeografii,AmerykaninEdwardW.Soja,zmodyfikowałiprzeniósł
natamtejszygruntpodejścieinterpretatywne,łączącjezelementamipoglądówHenriLefebvre’aiMichela
Foucault.Powstałowtensposóbstanowiskotrudnedookreśleniazpowoduprogramowegosynkretyzmu,
niemniejzbliżeniesięwnajwiększymstopniudofilozofiiFoucaultaupoważniadonazwania
gopoststrukturalistycznym.Wksiążce
Thirdspace.JourneystoLosAngelesandOtherReal-and-Imagined
Places
(1996)Sojaopieraswojepojmowanieprzestrzeninazałożeniu,żeniejestonanigdydanazgóry,nie
jestzatempustympojemnikiemoczekującymnawypełnienie,biernąscenąlubtłem.Przeciwnie,przestrzeń
jestcałościąkonstruowanąprzezkulturę,częściąjejogólnego
zasobuijakkażdyskładniktegozasobujestformowanaizmieniana,akceptowanalubodrzucana.Zakłada
także,analogiczniedowytworówprodukcjiiproduktówwujęciuneomarksistowskim,żeprzestrzeność
(
spatiality
)musibyćumieszczonawcentrumzainteresowaniageografiihumanistycznejwceluujawnienia
społecznychrelacji,któresąwniąwpisaneikonstytuowanewróżnychformach.Przestrzennośćniejest
predeterminowana,alesposóbjejzorganizowaniaoraznacechowanieznaczeniamisąjużwpełniproduktami
społecznegoprocesuwytwarzania,transformacjiidoświadczania.Kategoriespołeczneiprzestrzenne
sąnierozdzielne;istniejąwpostacistałego,obustronnegoprocesusocjoprzestrzennejdialektyki.Przestrzeńnie
możebyćuważanajedyniezamediumwyrażająceprocesyspołeczne,ekonomiczneipolityczne,gdyż
wszelkiespołecznezdarzeniaczyzwiązkisąrównieżrealniekonstytuowaneprzezprzestrzeń.
PrzestrzennośćjestdlaSojipodstawowymaspektemludzkiegożyciaiparametrempojmowaniaświata.
Składasięztrzechpłaszczyzn.Pierwszaprzestrzeń(
Firstspace
),postrzegana,jestzłożonazformirzeczy,
którychistnieniedajesiępotwierdzićdoświadczalnieiktóresąspołeczniewytworzonejakonośnikilubefekty
ludzkiejdziałalności,zachowańczydoświadczeń.Postrzeganaprzestrzeń,materialnaiwpełniuchwytna,
odciskasięnamapachludzkichodczuć,emocjiiprzestrzennychwyborów.Drugaprzestrzeń
(
Secondspace
),pojmowana,tworzysięwumyśle,mapostaćpoznawczejstruktury„takiej,jaksię
jąwyobraża”.Prezentujesięludziomnawielesposobów–odsystemówznakówisymbolidopublikacji
idyskusji.DlaLefebvre’a,zauważaSoja,byłatoprzestrzeńpanującawdanymspołeczeństwie,naznaczona
reprezentowaniemkategoriinarzucanychprzezwładzęiideologię.Podczasgdy„moderniści”(przedstawiciele
konwencjonalnejgeografiihumanistycznej)poprzestawalinapodzialenadwazakresy:przestrzeńpostrzeganą
ipojmowaną,Sojaidentyfikujetrzeciaspektprzestrzenności.Jegotrzeciaprzestrzeń(
Thirdspace
)toprzestrzeń
życiowa–alternatywnepoleaktywnościludzipozaichdomemipracą.Wszerokimsensieurzeczywistniaona
skutkizmian,jakiezaszłyistalezachodząwkulturze,jest„przestrzeniąprzenikającąprzezmiejscaiczas”
(Soja1996,s.56).Trzeciaprzestrzeńtomaterialnepraktyki(wtympunkcieautornawiązujeponownie
dokoncepcjiLefebvre’a),takiejakwykorzystywanie,zabudowa,wypełnianie.Mieszcząsięwniejmiejsca,
okolice,krajobrazy,środowiska,domy,miasta,regiony,takżestrukturypolityczneisystemywładzy.Soja
znaciskiemstwierdza,żejesttozespoleniewszystkichprzestrzeniimaterializacjawszelkichwyobrażeń,
doświadczeń,emocji,wydarzeńipolitycznychwyborów.Toprzestrzeń,wktórejżyjesię,przestrzeń
mieszkańcówiużytkowników,mieszczącawsobiewszystkieinne,prawdziweiwyobrażone,przestrzenie.
Sojabadatakżestanowiskazajmowaneprzezprzedstawicieliróżnychnaukspołecznych,wtymzwłaszcza
geografii,wkwestiiprzestrzeniorazzwiązkuczasuihistorii.Wjednejznowszychksiążek(Soja2000)rozważa
geohistorięmiast,odnajwcześniejszychpoczątkówdowspółczesnychform,nazwanychpostmetropoliami.Jak
