Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przestrzeńabstrakcyjną.Współczesnośćjuż,jegozdaniem,dostarczaładowodównaistnieniekonfliktu
przestrzeniabstrakcyjnej(bezkształtnej)iprzestrzenizróżnicowania(mającejokreślonykształtiznaczenie).
FilozofiaLefebvre’astarałasięsięgaćponowoczesnościiobejmowaćrefleksjąwspółczesnąprzestrzeń
społeczną.„Formąspołecznejprzestrzenijestspotkanie,zgromadzenie,równoczesność[...].Społeczna
przestrzeńsugerujefaktycznealbopotencjalnezgromadzeniewpojedynczympunkcie,albodookołatego
punktu”(Lefebvre1991,s.101).Mimozpozoruodległejproweniencjitensposóbmyślenianieodbiega
odpostmodernistycznego.Cowięcej,możnawyobrazićsobietakąprzestrzeńmiejsca„spotkań,zgromadzeń,
równoczesności”–lotniska,porty,dworcekolejowe,centrahandlowe,podmiejskieosiedla,systemy
transportupublicznego.Dalej,analizowaćzachowanianaprzykładwwielkimcentrumhandlowym,będącym
przestrzeniąreprezentacjikorzystającychzniejludzi–konsumujących,krążących,podglądających,
wałęsającychsiębezcelu…
Wszystkieonekonotująprodukcjęnowejprzestrzenispołecznej.
Przestrzeńwperspektywiegeografii
Wzajemneinspiracjegeografiiisocjologiimiastasięgająwspólnychkorzeniizbliżonegoprzedmiotubadań.
Trudnobyłobydzisiajustalićgraniceobuprzenikającychsiędziedzin.Obiemająpodobnepolebadawcze
wpostaciszerokorozumianychśrodowiskżycialudziorazzbliżonelubwręczanalogiczneinspiracje
teoretyczneimetodologiczne.IwonaSagan(2008,s.113),odnosząctodogeografiimiast,podkreśla,żejej
tradycyjnąpostaćzdominowałaobecniegeografiaspołecznamiast.Geografiaspołeczna(takjaksocjologia
miasta)rozdwajasięnateoretyczno-metodologicznepostawy,odpowiadająceidealistycznemu
imaterialistycznemustanowiskuwfilozofii.
Pierwszymznichjestgeografiahumanistyczna(geografiahumanistycznamiasta).Podtąnazwąkryje
sięobecniezbytwieleodgałęzień,byjetubliżejprzedstawiać,stądzajmiemysiędalejkilkomatylko
reprezentatywnymiprzykładami.WedługDobiesławaJędrzejczyka(2004,s.73–78)teoretyczne
imetodologiczneobliczetejgałęzigeografiiukształtowałykoncepcjenawiązującedookreślonychstanowisk
natematprzestrzeniwfilozofiiiwfizyce:pierwsząznichjestkoncepcjasubstancjalno-absolutystyczna,
zgodniezktórąprzestrzeńjestbytemistniejącymniezależnieodświatamaterialnego,drugąjestkoncepcja
absolutystyczno-subiektywistyczna,traktującaprzestrzeńjakokategorięabsolutną,niezależną
oddoświadczeniaisubiektywną,trzeciązaś–koncepcjaatrybutywistycznaorazrelatywistyczna,według
którejprzestrzeńjestkategoriąopisuukładówbędącychzbioramilubpodzbioramizjawiskspołeczno-
gospodarczych,rozpatrywanychpodwzględempewnychatrybutów(zróżnicowania,sąsiedztwa,odległości).
Innibadaczesądzą,żewspółczesnageografiahumanistycznapowinnamiećjeszcześciślejszezwiązki
znaukamihumanistycznymi.PowszechniestosowaneprzezniąodpołowyXXwiekumodeleilościowenie
sąwstanie,zewzględunaswojezobiektywizowanezałożeniabadawcze,interpretowaćlubsyntetyzować
mocnoosadzonychwkulturzezjawiskpercepcji,odczućczysposobówpostrzeganiaotaczającegoświata.
BrytyjskaautorkaSaraBlair(1998,s.544)nazywazajmującesiętąproblematykąstanowiskanową
geografiąkulturową,wyjaśniając,żekorzystaonaobficiezwieluinspiracji:neomarksistowskiejkrytyki
kultury,strukturalizmufrancuskiegoiekonomiipolitycznej,ajejnarzędziaanalitycznesązapożyczone
zsocjologiiibadańnadkulturą.Podstawowenastawieniaimetodologiabadawczanowejgeografiikulturowej
sąopartenaujęciachjakościowych,wskutekczegotoodgałęzieniegeografiiprzekształcasięwkulturową
interpretacjęprzestrzeni,uzupełniającątradycyjneopisyimodele.
Innepodejściawramachtejodmianygeografii,otożsamościzbliżonejdonaukhumanistycznych,mają
charakterbardziejaplikacyjny.HannaLibura(1990),zajmującsiębadaniempercepcjiiwaloryzacjiróżnych
zakresówprzestrzeni,rozróżniapodtymwzględemjednostkowe,grupoweizbiorowewyobrażeniamiejsca.
Grupowewyobrażeniemiejscajestuogólnionąsumądoświadczeńipostawwobecdanegofragmentu
przestrzeniczłonkówzamieszkującejgospołeczności.Mimoróżnicwpercepcjimiędzyjednostkamiigrupami
społecznymiistniejepewienogólnyobrazprzestrzeniwspólnydlacałejzbiorowości(np.dlamieszkańców
Polski).Tozbiorowewyobrażeniemożeprzybieraćformępublicznąistereotypową:wyobrażeniapubliczne
dotycząnajbardziejpodstawowychcechśrodowiskanaturalnegoiantropogenicznego,natomiastwyobrażenia
stereotypowetoobrazyselektywneiuproszczone.
Zprzychylnymzainteresowaniemspotkałasiępropozycjabadaniasposobówpercepcjiipoznawania
przestrzenizapomocątechnikimapmentalnych(Gould,White1974),czyliodwzorowańprzestrzennych
sporządzanychprzezrespondentów–najczęściejnieporadnychimałodokładnych,przedstawiającychmimo
tojasnomiejscawyraziste,charakterystyczne,znacząceobiektyidrogiprzemieszczaniasię,będąceodbiciem
osobistychdoświadczeńludzizwiązanychzprzestrzeniąisugerujące,którezjejelementówkompozycyjnych
majądlanichznaczenie.
Osobnemiejscewrozwojugeograficzno-humanistycznychorazsocjologicznychbadańspołecznejpercepcji
przestrzenizajęłyempirycznepraceurbanistyKevinaLyncha(1960)natematobrazówmiastazawartych
wwyobrażeniachiprzestrzennychodwzorowaniachludzi.Badaniaprowadzonewśródmieszkańców
wybranychmiastamerykańskich(Bostonu,JerseyCity,LosAngeles)polegałynawykonywaniuprzez
respondentówmentalnychmapzpamięci,obrazującychplanytychmiast.Napodstawieanalizy
sporządzanychwtensposóbodręcznieplanówLynchstwierdzał,żenaobrazyrezydującewświadomościludzi
składająsiętakieelementy,jakdrogi–ścieżki,poktórychsięoniporuszają,krawędzie–elementyliniowe
stanowiąceprzeszkody,barierylubgraniceoddzielającejedneobszaryoddrugich,dzielnice–elementy
powierzchniowebędąceczęściamimiasta,któremożnawyraźnieidentyfikować,węzły–mającecharakter
punktówstrategicznychlubmiejscbędącychcelempodróżyalboprzesiadekmieszkańców,orazpunkty
