Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Tekstinaukaonim
I
„Owielepóźniej–dopieroteraz–świtaludziom,żetąswojąwiarąwmowępropagowalibłądniesłychany”.
FRIEDRICHNIETZSCHE,
LUDZKIE,ARCYLUDZKIE
1
„…zwieluwyrazówstwarzasłowototalne,nowe,obcejęzykowi”.
STÉPHANEMALLARMÉ,
AVANT-DIRE
Uczynićzjęzykapracę–ποιεϊν–obrabiaćmaterialnośćtego,codlaspołeczeństwajestśrodkiemkontaktu
iporozumienia–czyżtoodrazunieznaczy:stawaćsięobcymjęzykowi?Aktzwanyliterackim,ponieważniezachowujeidealnego
dystansuwobectego,coznaczy,wprowadzaradykalnąobcośćwstosunkudotego,czymjakobyjestjęzyk–nośnikasensu.Dziwnie
bliska,nawskrośobcamateriinaszychdyskursówinaszychmarzeń,„literatura”jawisięnamdziśjakosamtenakt,któryuchwytuje,jak
pracujejęzyk,orazwskazujeto,cobędziemógłjutroprzekształcić.
Podnazwąmagii,poezji,awreszcieliteraturytaobróbka
signifiant
otoczonajestwcałychdziejachpewnąaurą
„tajemniczości”,która–czytoprzydającjejwartości,czyteżprzyznającjejmiejsceornamentalne,jeśliniezgołażadne–zadajejej
podwójnycioswpostacicenzuryiwyzyskaniaideologicznego.Sacrum,piękno,irracjonalność/religia
estetyczna,psychiatria–tekategorieidyskursydążązkoleidozawładnięciaowym„specyficznymprzedmiotem”,któregoniesposób
nazwaćbezwtłaczaniagowjednąztychwyzyskującychideologiiiktórystanowiośrodeknaszegozainteresowania,roboczookreślany
jakotekst.
Jakiemiejscetenspecyficznyprzedmiotzajmujepośródwielościpraktykznaczących?Jakiesąprawajegofunkcjonowania?Jakajestjego
funkcjahistorycznaispołeczna?Tewszystkiepytaniastajądzisiajprzednaukąoznaczeniach,SEMIOTYKĄ,pytania,którezawszepobudzały
domyślenia,aktórympewnawiedzapozytywna,wrazzpewnymestetyzującymobskurantyzmem,niechceprzyznaćnależnego
immiejsca.
Międzymistyfikacjąwysublimowanegoisublimującegoidealizmuaodrzuceniemscjentyzmuspecyficznośćpracywjęzyku
uparcietrwa,aodstulecianawetsięnasila,dziękiczemucorazbardziejzdecydowaniepogłębiaswójobszar,corazbardziej
niedostępnypróbomeseistykipsychologicznej,socjologicznejiestetycznej.Dajesięodczućbrakjakiegośzespołupojęć,którydocierałby
doswoistości„tekstu”,wydobywałbyliniejegosiłimutacji,jegohistorycznestawaniesięiwpływnaogółpraktykznaczących.
A.Pracawjęzykunieuchronnieimplikujepowrótdosamegozalążka,zktóregowykiełkowująsensijegopodmiot.Znaczyto,
że„wytwórca”języka(Mallarmé)zmuszonyjestdonieustannegorodzeniasięalbolepiej:żeuprogunarodzinmusieksplorować
to,cojepoprzedza.NiebędącHeraklitejskim„dzieckiem”,którecieszysięzabawą,jestowymstarcem,którywracadomomentusprzed
jegonarodzin,abytym,którzymówią,oznajmić,żesąmówieni.Zanurzonywjęzyku„tekst”jestwkonsekwencjitym,cowjęzyku
najbardziejobce:tym,costawiamupytania,cogozmienia,coodrywagoodjegonieświadomościiodautomatyzmujegozwykłego
funkcjonowania.Dlategoteż,niebędącu„źródeł”mowy2iusuwającsamopytanieoźródło,„tekst”(poetycki,literackilubinny)wierci
wpowierzchnisłowalinięwertykalną,naktórejszukasięmodeliowejznaczącości,którychjęzykprzedstawiającyikomunikujący
niewypowiada,nawetjeślijeoznacza.Doowejliniiwertykalnejtekstdocieradziękiobróbce
signifiant
:dźwiękowegoodcisku,
którywedługSaussure’aotaczasens,
signifiant
,którenależyturozpatrywaćrównieżwtakimsensie,jakinadałamupsychoanaliza
Lacanowska.
Znaczącością(
signifiance
)będziemynazywaćowąpracęróżnicowania,rozwarstwianiaikonfrontowania,jakadokonujesię
wjęzykuibudujenaliniimówiącegopodmiotukomunikatywnyigramatycznieustrukturowanyciągznaczeń.Semanaliza,badająca
wtekścieznaczącośćijejtypy,będziezatemmusiałaprzebijaćsięprzez
signifiant
wrazzpodmiotemiznakiem,podobniejakprzez
gramatycznyporządekdyskursu,abydotrzećdotejsfery,wktórejgromadząsięzalążkitego,cobędzieznaczyć
wteraźniejszościjęzyka.
B.Pracatapodważaprawaustabilizowanychdyskursówiukazujesprzyjającyobszar,naktórymmogądojśćdogłosudyskursynowe.
Naruszaćtabujęzyka,redystrybuującjegokategoriegramatyczneiprzeobrażającjegoprawasemantyczne,totakżenaruszaćtabu
społeczneihistoryczne,leczregułatamieściwsobierównieżpewienimperatyw:wypowiadanyikomunikowanysenstekstu
(ustrukturowanegofenotekstu)wyrażaiprzedstawiatęrewolucyjnączynność,którąznaczącośćwykonuje,pod
warunkiem,żeznajdzieswójodpowiedniknascenierzeczywistościspołecznej.Wtensposób,prowadzącpodwójnągrę:wmateriijęzyka
iwhistoriispołecznej,tekstumiejscawiasięwrzeczywistości,któragostwarza;stanowiczęśćrozległegoprocesuruchu
materialnegoihistorycznego,jeżelinieograniczasię–jako
signifié
–doopisywaniasiebiesamegoczydopogrążaniasię
wsubiektywistycznejfantazmatyczności.
Innymisłowy,ponieważtekstniejestowymjęzykiemkomunikacyjnym,którykodyfikujegramatyka,niepoprzestaje
naprzedstawianiu–naoznaczaniurealnego.Tam,gdzieznaczy,wtejuobecnionejpostaci,wjakiejznaczy,uczestniczy
wdynamice,wprzekształcaniurealnego,któreuchwytujewfaziejegoniezamkniętości.Innymisłowy,nieskupiając–nieudając–jakiejś
nieruchomejrzeczywistości,konstruujeruchomyteatrjejruchu,doktóregownosiswójwkładiktóregojestatrybutem.
Przetwarzającmaterięjęzyka(jegoorganizacjęlogicznąigramatyczną),przenoszącdoniejstosuneksił
społecznychzescenyhistorycznej(wswoich
signifiés
regulowanychprzezpozycjępodmiotukomunikowanejwypowiedzi),tekst
odnosisię–idajesięczytać–dwojakowstosunkudorzeczywistości:dojęzyka(przesuniętegoiprzekształconego)idospołeczeństwa(do
któregoprzemianysiędostraja).Jeżelitekstzakłócaiprzekształcasystemsemiotyczny,któryregulujekomunikacjęspołeczną,
ajednocześnierozmieszczawinstancjachdyskursywnychaktywneinstancjeprocesuspołecznego,toniemożekonstruowaćsięjakoznak
aniwpierwszej,aniwdrugiejfazieswegokształtowaniasię,aniteżjakocałość.Tekstnienazywaaniniewyznaczaniczego
zewnętrznego;oznaczajakoatrybut(zgodność)owąHeraklitejskąmobilność,którejżadnateoriajęzyka-znakuniemogła
przyjąć,aktórastanowiwyzwaniedlaPlatońskichzałożeńdotyczącychistotyrzeczyorazichformy3,zastępującjeinnym
językiem,któregomaterialnośćdopierozaczynamydostrzegaćwtekście.Tekstjestzatemukierunkowanydwojako:kusystemowi
znaczeniowemu,wktórymjestwytwarzany(językimowadanejepokiikonkretnegospołeczeństwa),orazkuprocesowispołecznemu,
wktórymuczestniczyjakodyskurs.Obajegorejestry,którefunkcjonująniezależnieodsiebie,mogąsięrozłączaćwpomniejszych
praktykach,wktórychprzetwarzaniesystemuznaczeniowegonienaruszaprzedstawieniaideologicznego,jakiezesobąniesie,lub
naodwrót:łącząsięwtekstachoznaczającychblokihistoryczne.
Ponieważznaczącośćstajesięzróżnicowanąnieskończonością,którejnieograniczonakombinatorykanigdyniedobiegakresu,
„literatura”/tekstchronipodmiotprzedutożsamieniemzkomunikowanymdyskursem,atymsamymłamiejegozdolnośćdobycia
zwierciadłemodbijającym„struktury”czegośzewnętrznego.Generowanyprzezrzeczywistąinieskończonązewnętrznośćwswym
materialnymprzebiegu(iniebędącjejprzyczynowym„efektem”),aprzytymwłączającswego„adresata”wkombinatorykęswychcech,
tekstkonstruujesobiesferęwielościoznakiinterwałów,którychnieześrodkowanyzapisurzeczywistniawielowartościowośćbezmożliwej
jedności.Tenstan–tapraktyka–językawtekścieuwalniagoodjakiejkolwiekzależnościodmetafizycznejzewnętrzności,choćbytylko
intencjonalnej,awięcodwszelkiegoekspresjonizmuiwszelkiejcelowości,coznaczyrównież:odewolucji
iinstrumentalnegopodporządkowaniahistoriibezjęzyka4,nieodrywającgoprzytymbynajmniejodtego,cojestjegoroląnascenie
historycznej:odzaznaczaniaprzekształceńrzeczywistościhistorycznejispołecznejpoprzezichwcielaniewmaterięjęzyka.
Owotekstowe
signifiant
(któreniejestjużJednym,skoroniezależyodJednegoSensu)jestsiatkąróżnic,któreoznaczająi/lub
potwierdzająprzemianyblokówhistorycznych.Widzianazkomunikacyjno-ekspresywnegociągupodmiotu,siatkataprzepuszczaprzez
siebie:
–sacrum:kiedypodmiotmanamyśliJednocentrumzarządzająco-intencjonalnesiatki;
–magię:kiedypodmiotbronisięprzedinstancjądominującązZewnątrz,którąsiatka,wodwrotnymgeście,byłabyskłonna
zdominować,zmieniać,ukierunkować;
–efekt(literacki,„piękny”):kiedypodmiotutożsamiasięzeswymInnym–adresatem–byzaoferowaćmu(sobie)siatkęwpostaci
fantazmatycznej,namiastkęrozkoszy.
Wydobyciesiatkiztegopotrójnegowęzła:zJedności,zZewnętrznościorazzInnego–zwęzłów,którekrępująwyłaniającysięznich
