Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Rozdziałpierwszy:Udziałpruskiegoiaustriackiegomodeluwymiarusprawiedliwości...
orazreligijnym.Tenrodzajwięziprzesądziłojejludowymcharakterze.
Górnośląskieelityintelektualne,finansoweipolitycznenajszybciejuległy
zniemczeniu.WXIXw.niewykazywałyjużżadnychzwiązkówzpolsko-
ścią.Gdywięcwdrugiejpołowietegostuleciaprzybrałnasileprocespola-
ryzacjipostawnarodowychnaGórnymŚląsku,początkowoobjąłonwśro-
dowiskupolskojęzycznymniemalwyłącznieludnośćwywodzącąsięznizin
społecznych.Wówczaspostulatytejgrupykoncentrowałysięwokółkwestii
obecnościjęzykapolskiegowżyciupublicznym,ewentualniejeszczepraw
należnychKościołowikatolickiemu.OdczasówKulturkampfubowiemwy-
znawanietejreligiistałosięnaGórnymŚląskujeszczejednymczynnikiem
wzmacniającympoczucieodrębnościnarodowej,łatwopozwalającympol-
skojęzycznymGórnoślązakomodróżniaćsięodniemieckiego,alerówno-
cześnieewangelickiegonajczęściejotoczenia.Tymtłumaczyćnależyzresztą
popularnośćwśródpolskojęzycznejludnościpartiiCentrum,utrzymującą
się,mimougrupowanietooferowałowyłącznieprogramochronypraw
językowych,niezaśpolitycznych.DopieropodkoniecXIXw.ofertatejpar-
tiiokazałasięniewystarczającawobeccorazpowszechniejformułowanych
polskichżądańocharakterzejednoznacznienarodowym2.
WłaśniekwestianarodowościowapodkoniecXIXw.zyskałanaGór-
nymŚląskurangęjednejztych,którewnajwiększymstopniukształtowały
miejscoweżyciepolityczne.Stałosiętakzewzględunawysokączęstotli-
wośćjejpodejmowania,cozkoleibyłowpełnizrozumiałe,biorącpod
uwagęchoćbyówczesnąliczebnośćmówiącychpopolskuGórnoślązaków.
WedługwynikówostatniegoprzedwybuchemIwojnyświatowej,pruskiego
spispowszechnego,przeprowadzonego1XII1910r.,wrejencjiopolskiej
mieszkałoogółemniecoponad2207000mieszkańców.Spośródnich
1169340osóbzadeklarowałoposługiwaniesięnacodzieńjęzykiempol-
skim.Dodwujęzycznościprzyznałosięwówczas88798osób,natomiast
dowyłącznegoużywaniajęzykaniemieckiego884045osób.Świadczyło
tooprzewadzeludnościpolskojęzycznej,stanowiącej53%mieszkańcówre-
jencji,wobec40%Niemców.Wynikitejstatystyki,skonfrontowanezdany-
mipochodzącymizwcześniejszychjeszczespisów,wskazywałynastopnio-
wezmniejszaniesięśrodowiskapolskojęzycznego.W1890r.liczyłoono
58%,aw1900r.56%ogółumieszkańców.Mimowszystkonadallud-
nośćpolskojęzycznaliczebnieprzeważała,szczególniewtychpowiatach,
którew1922r.przypadłyPolsce.Przykładowo,wpowiecielublinieckim
2I.IHNATOWICZ,A.MĄCZAK,B.ZIENTARA,J.ŻARNOWSKI:SpołeczeństwopolskieodXdoXX
wieku.Warszawa2005,s.478—479;M.PATER:PolskiepostawynarodowenaŚląskuwXIXwie-
ku.Cz.2:1871—1890.Wrocław1993,s.105—106;IDEM:PolskiedroginaŚląskuwXIXwieku.
W:OdWiosnyLudówdopowstańśląskich.Red.W.WRZESIŃSKI.Bytom1998,s.60—62;
M.W.WANATOWICZ:TożsamośćŚląskawoglądziehistorycznym.W:Dynamikaśląskiejtożsamości.
Red.J.JANECZEK,M.S.SZCZEPAŃSKI.Katowice2006,s.38—39;T.KULAK:Śląskwpolskiejmyśli
politycznejdo1918roku.W:PodziałŚląskaw1922roku.Okolicznościinastępstwa.Red.
A.BROŻEK,T.KULAK.Wrocław1996,s.38.