Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
oautoschematach(CarveriScheier,DuvaliWicklund,Markus,zaSwanniin.,
2007).OdlatsiedemdziesiątychXXwiekutrwanieustającyrozwójteoriiiba-
dańpoświęconychpoznawczym,społecznymiafektywnymaspektomJa.Jednak
sformułowanieklarownejdefinicjiJanastręczaniemałetrudnościzewzględuna
wszechobecnośćtegopojęcia—nietylkowrozważaniachpsychologów,aletak-
żewpotocznymludzkimjęzyku(Baumeister,2004).
Jarozpatrywanebyłojakoistotnysystemregulacjiiintegracjizachowania
(Łukaszewski,1974;Bobryk,1981;ReykowskiiKochańska,1980),czyteżjako
zorganizowanyhierarchiczniesystemwiedzynawłasnytemat,wktóregofunk-
cjonowaniupodstawoweznaczeniemapodtrzymywaniepoczuciawłasnejwarto-
ściipodtrzymywaniespójnościwewnętrznej(Epstein,1980).WiesławŁuka-
szewski(2003)określateżJajakozawartośćpamięciautobiograficznej,którą
stanowiąinformacjedotyczącesamegosiebiewróżnychmomentachżycia,pod-
czaskontaktówzróżnymiludŹmi.Informacjetedotycząmiędzyinnymiwłaści-
wościfizycznychosoby,jejemocjonalności,sprawności,kompetencjiorazwad
izalet,stanowiącrodzajpsychologicznegoautoportretu.
WedługBogdanaWojciszkeiDariuszaDolińskiego(2008)Jaobejmujewłasne
ciało,wiedzęosobie(czylistrukturęJa),tożsamość(czylipostrzeganiesiebieja-
koodrębnejosoby,którenadajepoczucieciągłościJawczasie)orazprocesywo-
licjonalne(zdolnośćdokonywaniawyborów,działańcelowychisprawowaniakon-
trolinadsobą).DofunkcjiJanależy:utrzymywanieinegocjowanietożsamości
(realizującesiępoprzezpamięćautobiograficznąiwiedzęosobie,potwierdzaną
wkontaktachzinnymi),symulowaniepsychikipartnerówinterakcji,zapewnia-
jąceskutecznekontaktyspołeczne(Jastanowidlanasmodelfunkcjonowania
psychikiinnych),regulacjazachowaniacelowego(JastanowiwówczasŹródło
preferencjiistandardów,wspierającychdokonywaniewyborów)orazsamokon-
trola,czylizamierzonaidowolnazmiananaszychreakcji.
ZgodniezkomentarzemMariiJarymowicz(2000)wpsychologiiistniejespo-
repomieszaniepojęćwzakresiezagadnieńzwiązanychzJaitożsamością,apo-
nadtoobateterminyczęstoużywanesąwymiennie.Podejmującpróbęuporząd-
kowaniaterminologiiwartozałożyćdostrzeżonąjużprzezJamesadwoistośćJa,
wynikającązfaktu,żepoznającsiebieczłowiekjestzarównopoznającympod-
miotem,jakiprzedmiotempoznania.Japodmiotowebyłobyzatembytemumy-
słowym,przejawiającymsiępoprzezstanyświadomości,takiejakdoznania,
odczucia,spostrzeżenia,myśli,intencje,pragnienia,wizjecelów,którytobytdo-
datkowoposiadazdolnośćkoncentrowaniauwaginasobieisprawstwazgodnego
zwłasnąwolą.Japrzedmiotowenatomiastmożnazdefiniowaćjakosamowiedzę
zakodowanąwstrukturachpoznawczych(czyliwpamięci),którapodlegaanali-
zie-innymisłowyjakopoznawcząreprezentacjęwłasnejosoby(Kozielecki,
1981;Jarymowicz,2000).Wartozauważyć,żeprzyjęteokreślenieJaprzedmioto-
wegosprowadzagodotakzwanejstrukturyJa.TerminemstrukturaJaokreśla
sięwpsychologiizbiórwszystkichzakodowanychwpamięcidługotrwałejinfor-
macji,jakiepodmiotposiadanatematwłasnejosoby(Wojciszke,1986).„Ja
przedmiotowe”,czyteż„strukturaJa”określanebyływewcześniejszychpra-
12
