Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Mechanizmkontroliprzezhamowanie
niatejfunkcji,anastępnieprzyglądamsięjejdwómodsłonom:jakofunkcji
wykonawczejijakoskładowejsystemówfunkcjonalnych.Rozważamteż,co
wnosikażdaztychodsłondorozumieniaistotykontroliprzezhamowanie
jakopodstawydowolnościzachowaniaczłowieka.
1020Mechanizmkontroliprzezhamowanie
Jakopunktwyjściadoanalizymechanizmukontroliprzezhamowaniewy-
brałemdwie,reprezentatywnedlawspółczesnychbadań,definicje.Pierwszą
znichsformułowałaAnetaBorkowska(2008),napodstawiepracRussella
Barkleya(1997)iAleksandraŁurii(1976),wnastępującymbrzmieniu:nha-
mowaniejestprocesempsychicznympozwalającymnazablokowanielub
opóźnienieprzedwczesnejreakcji.Przedwczesneodpowiedzitodobrzewy-
uczonedziałanialubodpowiedzi,wcześniejdodatkowowzmocnione”(s.92).
Zgodnieztądefinicjąuruchomienieprocesuhamowaniaskutkujepowstrzy-
maniemzachowanianawykowego,czylipewnegoautomatyzmupowstałego
wefekcieuczeniasię12.Hamowaniejestwięctutajdefiniowanejakoproces
służebnywobeczachowaniaiumożliwiającyjegokontrolę(kontrolaprzez
hamowanie),aniejakoprocespodlegającykontroli(kontrolahamowania).
Wtymkontekściewartozaznaczyć,żenajczęściejużywanewpolskimpi-
śmiennictwieokreśleniekontrolahamowaniamożebyćmylące,ponieważsu-
gerujewłaśnieodniesieniedosterowaniaprocesamihamowania.Stosowany
powszechniewliteraturzeanglojęzycznejtermininhibitorycontrolniebudzi
takichzastrzeżeń.Istotąnazywanegozjawiskajestbowiemuruchamianie
procesówhamowaniajakonarzędziakontrolizachowania.Wniniejszejmo-
nografiiużywamwięcokreśleniakontrolaprzezhamowaniezamiastbardziej
popularnegokontrolahamowania,ponieważbardziejprecyzyjnieodnosisię
dozjawiska,któregojestnazwą.
Służebnośćkontroliprzezhamowaniedlarealizowanegozachowaniapod-
kreślarównież,wdrugiejprzywoływanejwtymrozdzialedefinicji,Adele
Diamond(2013),pisząc:
jakowpełniwykształconejuosóbdorosłychjestadekwatnezperspektywytakiego,ogól-
negopodziałużyciaczłowieka.Zpewnościąkontrolaprzezhamowanierozwijasiętakże
wokresachdorosłości,jednakniejesttoprzedmiotemrozważańwniniejszejmonografii.
12Piaget(2006,s.21-22)zwracauwagę,żenawetzachowaniaodruchowe,zktóry-
miprzychodzimynaświat,odpierwszychchwilulegająprzekształceniomwskutekich
używania:stająsiębardziejsprawneiulegajągeneralizacji.Włączająonewsiebienowe
elementyitymsamymprzekształcająwnawyki.
19
AdamMickiewiczUniversityPress©2023
