Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Czynnikirozwojuosobniczegoczłowieka
Trybżycia.Rozkładcodziennychzajęć:obciążeniewysiłkiemfizycznymiumysło-
wym,charakterodpoczynku,sen-kolejnośćiczastrwaniawymienionychczynności
napięciairelaksu,ichodrębnośćwposzczególnychporachroku,składająsięnadziała-
nieorganizmużywego.Równocześniewpływająonebezpośrednionastanirozwójorga-
nizmu.Wtymsensiesąoneczynnikamirozwoju.
Trybżyciaznajdujesięwzwiązkuzarównozczynnikamiendogennymi(tempera-
mentem,potrzebami),jakiegzogennymi(koniecznościamispołeczno-ekonomicznymi,
fizycznymiwarunkamiotoczeniaitd.).Zracjitejdrugiejgrupypowiązańwpływruchu
(aktywnościfizycznej)naorganizmbywałwłączanydogrupyczynnikówegzogennych.
Niejesttosłuszne,bowiemaktywnośćjestatrybutemorganizmuanieśrodowiska.
Czynnikiśrodowiskowesązwaneegzogennymiwłaśniedlatego,żeznajdująsięnazew-
nątrzorganizmu.Natomiasttrybżyciajestaktualnierealizowanąwłaściwościąsamego
organizmu.Jestonswoistegorodzajubiokulturowymmodyfikatoremrozwoju,niebędąc
aniczynnikiemendogennymaniegzogennym.Warunkiśrodowiskoweistniejąniezależ-
nieodtegoczydanyorganizmistnieje,czynie.Natomiasttrybżyciajestwłaściwością
konkretnieistniejącegoorganizmuwkonkretnymczasie,wywierajednakwpływnaprze-
biegrozwojuwdanymmomencieapoprzezwywołanezmianyoddziałujenaprzyszłość.
Należyprzytymzwrócićuwagę,żetakjakprocesrozwojuosobniczegoizmianprzystoso-
wawczychjestwynikiemwspółdziałaniaczynnikówgenetycznychiśrodowiskowych,tak
podobniesposóbwykorzystaniapozyskanejprzezorganizmmateriiienergiijestwyni-
kiemkonkurencjimiędzypotrzebamiwynikającymizaktywnościzwiązanejztrybem
życiaorazprocesamibudowyiregeneracjitkanek.
Rozwójosobniczyjestjednązformdostosowywaniaorganizmudośrodowiskaprzez
ukierunkowaneinieodwracalnezmianyrozwojowe(adaptabilne)lubzmianyodwracalne
(adjustacjeregulacyjneiaklimatyzacyjne).Bilansenergetycznyorganizmuwynikazreali-
zacjitorurozwojuosobniczegoitrybużycia,aobasąwynikiemwspółdziałaniaczynników
genetycznychiśrodowiskowych.
Wewspółczesnejnauceendogennymiczynnikamigenetycznymiiparagenetycznymi
zajmujesięgenetykaiembriologia,grupączynnikówegzogennychzajmujesięekologia.
Czwartejgrupynieujmujeżadnazwyodrębnionychdziedzinwiedzy,awydajesiętobyć
niedostatkiem.Jesttopograniczezainteresowańfizjologiipracy,ergonomii,teorii
wychowaniafizycznegoirekreacji,wreszcienaukspołecznych(szczególniesocjologii).
Wszystkimiczteremagrupamiczynnikówwsposóbnaturalnyzajmowaćsięmusiaukso-
logia,naukaorozwojuopierasiębowiemnazrozumieniuczynnikówimechanizmów
rozwoju.Opiszjawiskrozwojowychbezujawnieniaichprekursorówniewieledoteorii
ipraktykiwnosi.
Mimowielulatbadańnadontogenezą,wieleaspektówdotyczącychczynnikówregu-
lującychprocesrozwojuwymagadalszegoichpogłębienia.Wynikato,jaksięwydaje,
wpierwszymrzędzieztrudnościeksperymentalnegobadaniarozwojuczłowieka.Nie
mogącoperowaćwsposóbdowolnyróżnymizestawamiczynnikówwpływającychna
rozwój,zdanijesteśmynaobserwacje,którezkoniecznościobejmująokreślone,dobrze
rozpoznanezestawyczynników.Niemamymożliwościspełnieniatzw.zasadyjednego
czynnikazmiennegoweksperymencie.Wzwiązkuztymwmiejscedobrzezałożonego
34
