Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RosyjskainteligencjaliberalnairadykalnawXIXinapoczątkuXXwieku
„elementynowego,mistyczno-mesjanistycznegoprogramuobezkresnych
perspektywach,programu,którymógłuzasadnićzaborczośćwykraczającą
pozarubieżdawnejRusi”1.
Większośćhistoryków,(wtymtakżeniektórzywspółcześnirosyjscy)
zgadzasię,żewładzachanówmongolskichutorowaładrogęwładzycarskiej
iwdużymstopniudoprowadziładougruntowaniasięabsolutyzmuwRo-
sji2.Wielkiksiążęmoskiewski,wyzwalającRuśodchanówmongolskich,
samstałsięswegorodzaju„chanemRusi”
.Przyzwyczajeniesięludzido
bezprawiaigwałtówmongolskichwciąguponaddwustulatjarzma,któ-
renadnimiciążyło,uczyniłoichdobrymipoddanymicarskimi,wsensie
mentalnymniemalniewolniczym.JarzmomongolskiewdrożyłoRusinów
(Rosjan)dokorzeniasięprzedwładzą,dobezwzględnegowobecniejpo-
słuszeństwa.Jegowpływdlategobyłtaksilny,ponieważprzypadłnaokres
formowaniasiępaństwowościmoskiewskiej.Książędostawałodchana
jarłyknaksięstwo.Jeżelipootrzymaniujarłykunapotkałzestronymiej-
scowejludnościprzeszkodywobjęciuksięstwa,Mongołowiedawalimu
siłęzbrojnącelemzłamaniaoporu.Wtakiejsytuacjiludnośćksięstwanie
mogłajuż,jakprzedtemnierzadkosięzdarzało,stawiaćmujakichkolwiek
warunków,zastrzegaćsobiepewnychpraw.Takwięc,możnapowiedzieć,
żeniewolamongolskaprzeszkodziłarozwojowipaństwowościnadDnie-
prem,naRusizachodniejczywNowogrodzieWielkim,natomiast„wyho-
dowała”państwomoskiewskie.Chanmongolskiprzezdługiczaspowierzał
teżwielkiemuksięciumoskiewskiemu,wspomagającgoswoimiczambuła-
mi,zbieranieharaczuzewszystkichziemniebędącychpodbezpośrednią
władząMoskwy.Topotęgowałowpływwielkiegoksięciaisamoprzezsię
wytwarzałowysokiautorytet„najwyższejwładzy”
.Nienależyteż,jaktosię
częstoczyni,przypisywaćksiążętommoskiewskimodczasówIwanaKali-
ty,posiadaniajakichśplanówpaństwowych,tzn.„zbieraniaziemruskich”
wokółMoskwyjakobywinteresieogólnopaństwowym,czyogólnonarodo-
wym.Zajmowanieziemiokolicznychksięstwzpomocąsiłmongolskich
dowodzi,żeksiążętommoskiewskimobcebyłopoczuciejedności(solidar-
ności)plemiennejinarodowejzludnościąziempodbijanych,ponieważ
głównymmotywemichpostępowaniabyłażądzaziemiizamieszkującej
jąludności,comiałoimprzysporzyćbogactwaiwładzy.Zresztądziałania
książątmoskiewskichpoIwanieKalicie,byływistociekontynuacjąjego
sposobupostępowania,zarównowsensieekonomicznym(finansowym)
orazpolitycznym,jakiprzedewszystkim–mentalnościisposobuspra-
wowaniawładzy.Zręcznieprowadzoneintrygiiprzekupywaniechanów
1
B.Zientara,DawnaRosja.Despotyzmidemokracja,Warszawa1995,s.79–80.
2
Zob.np.J.Afanasjew,GroźnaRosja,Warszawa2005,s.41–44.
