Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HenrykGasiul
Rolawartościwprocesiedojrzewaniaosobowego
21
choćniezawszedoceniane.NiekwestionujemytrafnościinterpretacjiBühler,ale
wydajesię,żeabyokreślićto,coskładasięnapotencjałwartości,należynietylko
przyjąć-wyróżnićkategorietendencji(potrzeb),alenajpierwnależyodkryćto,
coczyniczłowiekawyjątkowymwstosunkudoinnychżyjącychistot.
Jeśliprzyjąćtęwłaśnieperspektywę,należypotencjałwartościpojmowaćjako
potencjałzawartywludzkiejnaturze.Słowonnatura”akcentujeto,żekażdyczło-
wiekmawrodzonedyspozycjeumożliwiającemuzachowaniesię(czyrozwój
zachowań)wsposóbodmiennyodkażdejinnejżyjącejistoty.Swieżawski(1983,
s.11)definiujenaturęjakonstałąiniezmiennąpodstawędziałańł;coś,cospra-
wia,żejesteśmyludźmi,anieinnymgatunkiemzwierząt,iżenaszedziałania
przebiegająwnastak,anieinaczej”
.Naszanaturajestźródłemnapięć,aspo-
sóbradzeniasobieznimi(ichzaspokojenia)zależyodrelacjiześrodowiskiem,
zinnymi,różnymiwymiaramirzeczywistości.Mówiącjeszczeinaczej,możliwość
isposóbzaspokojeniawynikazwcześniejszychdoświadczeńkontekstualnych,na
któreskładasięprzedewszystkimjakośćstosunkówinterpersonalnych(relacje
zinnymiosobami,mniejlubbardziejznaczącymi,aleistotnymidlaspełnieniasię
tychdyspozycji-tobowiemjestfundamentemwrażliwościnadane-ważnejed-
nostkowo-wymiaryinterakcji).Właśniewkontekściedynamikinaszejnatury
należyosadzićto,conazywamypotencjałemwartości.
Osobaijejatrybutyjakopotencjałwartości
Powtarzającspostrzeżeniainnychautorów(por.Gasiul2007;2012a;2012b),
możnawskazać,żemożliwesądwiestrategiedotarciadotego,cookreślonezostało
jakopotencjałwartości:strategiaapriori,pozwalającazgóryokreślićspecyfikę
bytuludzkiego,lubstrategiaaposteriori,wktórejpunktemwyjściasądaneuzyski-
wanewpsychologicznychbadaniachempirycznych,pozwalająceodkryćspecy-
fikęczyodmiennośćczłowiekaodinnychistot.Wostatnimprzypadkupunktem
wyjściadookreśleniaspecyfikibytuludzkiegosąakty-działania,któredalejwska-
zująnadyspozycje,atezkoleinakazująprzyjęcienja”jakocentralizującej,jedno-
czącejzasadyistruktury.Akty-działaniazorientowanesąnacele,któreprowadzą
dorealizacjiwypływającychznja”napięć.Analizywieluteoriimotywacjiwska-
zująnaszczególnąizasadnicząrolęnja”(por.np.analizyReeve’a2005).Dominu-
jącemotywy,którymzostająpodporządkowaneinnedążenia,takiejakzmaganie
sięobyciekompetentnym,skutecznym,potrzebaantycypacjizdarzeń,uznania
idoskonałości,zachowaniawartościsamegosiebieitd.,świadcząokonieczno-
ściuwzględnianianja”jakordzeniaczyźródłamotywacji.Innymisłowy,wnja”
tkwijakaśformadyspozycji,któradziękiinterakcjizinnymiosobaminabiera
nowychkształtówinowejjakości.Należypodkreślić,żejesttojednakcoś,co
dajesięwywnioskowaćzobserwacjizachowańludzkichicodalejpozwalanaich
wyjaśnienie.
