Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
CzęśćI.Zamiastwstępu
DOczywistym”punktemwyjściawydajesięzałożenie,iżzmanipu-
lacjąmamydoczynienia(tylko)wtedy,gdyktośczynicośpokrętnie,bo
świadomieirozmyślnie.Widaćtuzasugerowanieściśleintencjonalnym
rozumieniempodstępuipodstępności.Astądjużtylkokrokdoaksjomatu,
żemanipulacjazawszejestdziałaniem(aktemintencjonalnym),jejzaś
atrybutemjest(musibyć)premedytacja,czylipostępowaniewynikające
zzamiarów,planów,kalkulacjizgóryprzemyślanychipostanowionych.
Jużtukoniecznajestpierwszakorekta:obokdziałańmającychznamiona
manipulacji(iterzeczywiściebardziejinteresująhumanistę)istnieją
również-niezapominajmyotym-sytuacyjnieuwarunkowaneodruchy
manipulacyjneorazspontaniczne(choćceloweiDplanowe”)zachowania
manipulacyjne,atakże-wbrewpozorom-manipulacjaspontaniczna
jakostałatendencjawzachowaniujednostekicałychgrupspołecznych.
Przykłademtakiejodruchowejispontanicznejmanipulacjijestzachowanie
mężczyzny,którywreakcjinapojawieniesiępięknejkobietyDkogucieje”:
wciągabrzuch,eksponujeswojątężyznę,zaczynasiępopisywać,mówić
głośniej,stajesiędowcipnyiszarmancki,szukapretekstu,byzniąna-
wiązaćrozmowę.Idączagłosemobudzonegopopędu,chcezwrócićna
siebieuwagęiwydaćsięatrakcyjny.
Innymprzykłademmanipulacjiprzynajmniejnawpółspontanicz-
nej,aniecałkowiciewyrachowanej,jeststronniczośćitendencyjność
wtaktyceuczestnikówrozmaitychsporów:
Dlaczegownaszejdefinicjimanipulacjiuwzględniamytakżezachowania
nieświadome?Manipulacjaniezawszezgóryzakładaużycieprzebiegłejtaktyki.
Częstosaminiezdajemysobiesprawyztego,żewłaśniekimśmanipulujemy.Apel
dowspółczuciaiłzytakżemogąbyćpróbąmanipulacji,nawetjeślimanipulant
niestosujeichświadomie.Zamierzanaturalniecośprzeztoosiągnąć,lecznie
zawszerozmyślniedecydujesięnajedenześrodkówmanipulacji.Nierzadkozdarza
sięnamteżpopełniaćbłędywargumentacji.Manipulujemywówczasnieświa-
domifaktu,żeoperującpseudoargumentami,nieuczciwiewpływamynareakcje
partnera(EdmülleriWilhelm,1999,s.11).
Przejdźmydokolejnychkryteriów.
Ukrywanierzeczywistychiwłaściwychcelówdziałania,zamia-
rów,maskowanielubpozorowanieintencji.Czymanipulantzawsze
